Radzików

Opis

Historia

Radzików powstał być może jako wieś kolonialna, z udziałem przybyszów z zachodu. Może na to wskazywać nazwa niemiecka, zawierająca słowo las, sugerująca położenie miejscowości na leśnym karczunku. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1329 roku. Przez całe dzieje Radzików był lennem szlacheckim. W XV wieku należał do Grunbergów. Radzików otrzymał plan owalnicy, w XIX i XX wieku, rozbudowanej w wielodrożnicę. Usytuowanie kościoła poza obszarem nawsia, świadczy, że początkowo Radzików nie był wsią parafialną. W 1800 roku było we wsi 183 mieszkańców, 32 domy mieszkalne i cegielnia. W latach 80 – tych XIX wieku powstała kopalnia węgla brunatnego z licznymi szybami.

Archeologia

9 stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych podczas powierzchniowych badań, związane są z cmentarzyskiem ciałopalnym kultury łużyckiej epoki brązu oraz ze śladami osadniczymi kultury łużyckiej, starożytności i średniowiecza. Wiele stanowisk znanych z niemieckiej literatury nie znaleziono w terenie.

Krajobraz

Zwarta zabudowa zagrodowa wzbogacona dominantami kościoła i zespołu dworsko- parkowego położona jest na terenie pagórkowatym, otoczona lasami.

Rozplanowanie

Wieś o planie wielodrożnicy położona jest przy drugorzędnej drodze łączącej Sądów z Radzikowem. Po południowo-wschodniej stronie wsi znajduje się zespół dworsko-parkowy.

Dominanty

Poza nawsiem, na niewielkim wzniesieniu w 1712 roku zbudowano kościół o konstrukcji szachulcowej. Jest to budowla salowa zamknięta od wschodu trójbocznie z kruchtą od południa i wieżą drewnianą od zachodu. Drugą dominantą jest zespół dworsko-parkowy. Dwór położony wśród niedużego parku krajobrazowego, wzniesiono w XVIII wieku, przebudowano w wieku XIX i XX. Budynek murowany ,parterowy na rzucie prostokąta zamknięty wysokim dachem z facjatkami na osi elewacji południowej i północnej. Od wschodu dobudówka.

Zabudowa

Zabudowa zagrodowa zwarta kalenicowo-szczytowa pochodzi od połowy XIX wieku i z pierwszej połowy XX wieku. Zagrody składają się z 3-4 budynków usytuowanych na planie podkowy lub litery „L” przy zachowaniu wspólnej linii rozgraniczeń i lekko zróżnicowanej linii zabudowy. Wcześniejsze budynki o dość przysadzistych bryłach, zamknięte wysokimi dachami krytymi ceramiczną dachówką karpiówką o elewacjach tynkowanych, wieloosiowych o bardzo skromnym detalu architektonicznym w formie opaski taśmowej czy gzymsu. Budynki późniejsze mają dachy o niższym kącie nachylenia i nieco bogatszy detal architektoniczny. Budynki z początku XX wieku w większości pozbawione detalu architektonicznego. Radzikówek jest gajówką, powstałą zapewne w XVIII-XIX wieku, w obecnej postaci pochodzącą z pierwszej ćwierci XX wieku.

Zieleń

Przy dworze założono w XVIII wieku mały park typu krajobrazowego. Cmentarz położony poza wsią, wśród pól, został założony przez ewangelików w pierwszej połowie XX wieku. Na teren cmentarza wprowadzono krzyżujące się aleje klonowe i klony szpalerowe. Brak wolnostojących nagrobków.

Stan zachowania

W układzie wielodrożnicy pomimo licznych braków w zabudowie, czytelna jest pierwotna owalnica. Braki w zabudowie uzupełniono współczesnymi budynkami nie podporządkowując się jednak przestrzeni historycznej. Z zabudowy historycznej zachował się kościół z 1712 roku o konstrukcji szachulcowej oraz dwór zaadaptowany na szkołę i park krajobrazowy z XVIII wieku. Cmentarz został zaadaptowany dla potrzeb wyznania rzymsko katolickiego. Nie zachował się pierwotny układ cmentarza. Jedynie zieleń pozostaje w dobrym stanie.

Znaczenie kulturowe

Zewidencjonowane stanowiska archeologiczne podlegają ochronie konserwatorskiej i dlatego też prace ziemne muszą być prowadzone pod nadzorem archeologa. Ochronie podlegają także obiekty wpisane do rejestru zabytków jak kościół i pałac. Wiele jest obiektów o dużej wartości, które należy objąć ewidencją konserwatorską, w celu ich ochrony.