Stawnik

Opis

 

 Wieś (sołectwo) licząca około 200 mieszkańców, położona na południe od Żar, pomiędzy Mirostowicami Górnymi a Mirostowicami Dolnymi. 
 
Początki wsi sięgają zapewne XIII wieku, a może jeszcze wcześniej. Stawnik był wsią lenną. Pierwszy zapis, dotyczący wsi, znajdujemy w rejestrze żarskim z roku 1381. Wieś była wtedy w posiadaniu rodziny Wachow (Wachau; Wanchewer?), która wymieniana jest też jako osiadła w Lipinkach, Tschecheln, Dolnych i Górnych Mirostowicach. Powierzchnia wsi wynosiła w tym czasie 11 Hufen (1 Hufe = 30 morgów = 76597,63 m²) i 4½ Ruthen (pręt pruski = 1/100 morga = 14,18m²), funkcjonowało w niej 13 gospodarstw.

Od 10 marca 1494 wieś należała do braci von Gebelzig: Niclasa, żarskiego proboszcza, oraz Hieronymusa i Hansa (ten ostatni nie był już później wymieniany
w dokumentach). Między 1499 a 1504 rokiem wieś należała do braci von Melhose (Hans, Konrad, Melchior, Wittich i Fabian). W 1508 r. kupił ją Georg von Maxen. Nie wiadomo, czy i kim byli kolejni właściciele, bowiem nie zachowały się późniejsze akty lenne. Od XVII do XIX wieku Stawnik był wsią komorniczą (podmiejską), leżącą
w granicach posiadłości miasta Żary.

Od 14 do 19 wieku liczba gospodarstw utrzymywała się w liczbie 12 – 15. W 1818 roku wieś liczyła 159 mieszkańców, w 1900 – 379 (najwięcej w historii), a w 1939 r. – 327. Obecnie wieś liczy 213 mieszkańców (stan na 31.12.2003 r.), kobiet jest 113, zaś mężczyzn 100, 47 mieszkańców to dzieci i młodzież do 18 roku życia.

Wieś przez cały okres swojego istnienia należała do parafii w Mirostowicach Dolnych. W okresie przed II wojną światową we wsi funkcjonował sklep, młyn, tartak, warsztat kołodzieja, gospoda i prawdopodobnie szkoła. Stał tam też komin pozostały prawdopodobnie po istniejącej niegdyś tu cegielni. Wieś posiadała własne źródło prądu. Przy młynie była turbina, którą włączano wieczorem, kiedy przestawano mielić ziarno. Latem i jesienią miejscowa ludność miała dodatkowe dochody ze zbiorów leśnych owoców i grzybów. Ludność używała w mowie i piśmie gwary typowej tylko dla Stawnika. Pierwszymi powojennymi mieszkańcami wsi byli osadnicy wojskowi. Między innymi Aloszko, Jaremczuk, Karczewski, Kawiak, Kiergiet, Krzemieniecki, Stelmaszek, Tomiałowicz, Weryszko. Pozostali to górnicy przywiezieni tu do pracy
w kopalni węgla brunatnego „Henryk”. Większość z nich przybyła z terenów poznańskiego i kaliskiego. Działał młyn i, jak przed wojną, dostarczał wieczorami prąd do wiejskich zagród. W piekarni wypiekano chleb, między innymi na potrzeby kopalni. Przedwojenna gospoda była nieczynna, ale od czasu do czasu urządzano w niej zabawy. W okresie późniejszym budynek gospody przejęła kopalnia, pomieszczenia przerobiono na mieszkania dla rodzin górniczych. Zabudowa mieszkalna wsi stopniowo topniała, a to za sprawą nakazu władz, aby wszystkie niezamieszkałe
i nieużytkowane budynki kryte słomą zostały rozebrane. W roku 1967 zainstalowano na Stawniku (u sołtysa) aparat telefoniczny, jednak kontakt ze światem był realny tylko do godz. 15:00. W tym czasie wieś liczyła już 230 mieszkańców, działało Kółko Rolnicze, Koło Gospodyń Wiejskich, dwie partie: PZPR i ZSL, dwa szyby kopalni „Henryk”, magazyn nawozów Gminnej Spółdzielni, ulice posiadały oświetlenie.

Koło Gospodyń Wiejskich zakończyło swoją działalność w okolicach lat siedemdziesiątych. Było prowadzone kolejno przez panie: Stanisławę Kiergiet, Wandę Połochowską, Józefę Palarską i Stanisławę Osial.

Obszar wsi to 544,79 ha, z czego na użytki rolne przypada 127,76 ha, lasy i grunty leśne 376,49 ha, tereny osiedlowe 4,2 ha. Nieużytki zajmują obszar 10,77 ha. Długość sieci wodociągowej wynosi 2 km i posiada 29 przyłączy. Funkcjonują dwa sklepy spożywcze. W 2003 roku została odremontowana świetlica wiejska. Mieszkańcy mają teraz miejsce, gdzie mogą się spotkać na zebraniu wiejskim lub imprezie, zorganizowanej przez aktyw wsi. Wieś jest stelefonizowana, większość dróg posiada utwardzoną nawierzchnię. Sołtysami wsi w okresie powojennym byli kolejno: Aleksander Krzemieniecki, Zygmunt Kawiak, Jan Kiergiet (długoletni Przewodniczący Prezydium GRN), Leonard Fajcht, Roman Przepierczyński i Stanisław Handzlik (kontakt tel. 375 02 76).

Tekst: Janina Wilga