Obwarowania Miejskie W Żarach

Opis

 

W początkach XIX w. zapuszczone i nieremontowane umocnienia żarskie okazały się całkowicie bezużyteczne, stając się przeszkodą w dalszym rozwoju miasta. Dlatego też, już w 1820 r. przystąpiono do kompleksowej rozbiórki zespołu konstrukcji bramy "Górnej" i wieży. Po siedmiu latach podobnie postąpiono
z budynkiem bramy "Dolnej", pozostawiając jednak przyzwoicie zachowaną wieżę strażniczą. Zniszczono i wysadzono również znaczną część południowego
i północnego odcinka murów obronnych, pozostawiając je tam, gdzie stanowiły część konstrukcji domów mieszkalnych i innych obiektów. Wreszcie w latach 60.
i 70. XIX w. zniwelowano stawy i fosę, rozebrano most przed bramą "Dolną", a na ich miejscu wytyczono nowe ulice i zieleńce, bądź zbudowano budynki mieszkalne
i fabryczne.

Na zdj. mury obronne przy ul. Cichej, fot. Mohylek, http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Ar%C3%B3dmie%C5%9Bcie_(%C5%BBary)
System obronny Żar stanowi jeden z najciekawszych i najbardziej eksponowanych zabytków budownictwa. Mimo wspomnianych wyżej przekształceń, w mieście zachowała się znaczna część murów i kilka obiektów obronnych. We wschodniej części miasta usytuowana jest wieża obronna bramy Dolnej. Wzniesiono ją na planie zbliżonym do kwadratu
z nieobrobionych kamieni polnych, uzupełnionych w narożnikach doformowanymi bryłami rudy darniowej. Jej ściany, o grubości przekraczającej 2 m, nadbudowano
w XVI w. znacznie węższym murem ceglanym. Przyczyny natury obronnej sprawiły, że pierwotne wejście do wnętrza wieży usytuowano w ścianie południowej na wysokości korony murów obronnych. W końcu XV w. wejście to poprzedzała późnogotycka dobudówka z przejściem na ganek strzelniczy. W 1787 r. przebudowano konstrukcję dachu, nadając mu formę utrzymaną do dnia dzisiejszego, a w 1838 r. w przyziemieniu od strony ul. Wartowniczej przebito nowy otwór drzwiowy i wykonano drewniane schody, wiodące na poddasze, gdzie usytuowano przeciwpożarowy punkt obserwacyjny.

W odległosći kilkudziesięciu metrów, na południe od niej, znajduje się druga z wież obronnych, która od XVI w. spełniała również funkcję dzwonnicy kościoła farnego. Budynek ten, wzniesiony w podobnej konstrukcji, był kilkakrotnie przebudowywany
i nadbudowywany, a wieku XVIII otrzymał wysoki, barokowy hełm, zniszczony
w trakcie nalotu alianckiego w 1944 r.

Najlepiej zachowany fragment umocnień obronnych znajduje się w południowo-zachodniej części jego przebiegu, tj. na ulicy Cichej i Podwalu, gdzie zachowała się kolista w rzucie baszta obronna. W wyniku prac konserwatorskich, prowadzonych przed kilku laty, uzupełniono ubytki, wykonano schody i wzniesiono zadaszony ganek, przystosowując część umocnień do celów turystycznych.

Natomiast u wylotu ulic Osadników Wojskowych z Placu Łużyckiego znajdowała się brama "Dolna", funkcjonująca najpewniej już w 2 połowie XIII w. Między nimi przeprowadzono odcinki muru obronnego o wysokości około 8 i grubości do 2 m. Wzmocnieniem obrony były wieże i baszty, rozmieszczone co kilkadziesiąt metrów.

Najprawdopodobniej już w 1 połowie XV w., w związku z upowszechnieniem się broni palnej i artylerii oraz zagrożeniem ze strony wojsk husyckich, wykonano drugi, znacznie niższy  pas umocnień kamienno-ceglanych, obiegających od południa miasto na odcinku między bramami obronnymi. Wówczas też, powstały piętrowe budynki bramne, wysunięte na odległość kilkunastu metrów przed linię starszych murów obronnych, poprzedzone przeprawami mostowymi, przerzuconymi nad fosą. Jeszcze w XVI w. stanowiły je mosty wykonane w całości z drewna dębowego
i sosnowego, zastąpione w następnym stuleciu przez konstrukcje wymurowane
z kamienia i cegieł. W 1563 roku w południowym odcinku umocnień przebito furtę dla pieszych, umożliwiającą komunikację z dynamicznie rozwijającymi się przedmieściami, natomiast w XVIII w. otwarto przejście północne, otwierające mieszczanom żarskim dostęp do parku pałacowego.

 

Źródło informacji: www.żary.pl

Zdjęcie: autorstwa Mohylek, udostępnione na Wikipedia.org na GNU Licencji Wolnej Dokumentacji, w wersji 1.2 lub nowszej.