Wieża Rycerska W Witkowie

Opis



Wieża rycerska w Witkowie jest jednym z najcenniejszych zabytków sztuki obronnej. Położona we wschodniej części wsi, w bezpośrednim sąsiedztwie XIX – wiecznych zabudowań folwarcznych z murowanym dworem, na sztucznym wzniesieniu, otoczona jest fosą.
Pierwsza wzmianka o wsi Witków pojawia się w dokumentach pochodzących z 1350 roku i informuje o fakcie posiadania osady przez ród von Neckar, który najprawdopodobniej wybudował wieżę. W XV wieku przechodzi ona we władanie rodziny von Warnsdorf, a na początku XVI wieku  dobra przypadły arcyksięciu Moricowi Saskiemu, gdyż poprzedni właściciele nie mieli dzieci. W 1552 roku król węgiersko – czeski wchodzi w posiadanie majątku i sprzedaje go kapitanowi księstwa żagańskiego – Fabianowi von  Schönaich. W późniejszych latach właścicielami wsi są  członkowie rodziny von Dohna. Od 1648 roku panuje tu Jadwiga  Tschirnheus – Polckenhein.
W XIX wieku osada wraz z nowo wybudowanym folwarkiem należała do pruskiej kamery państwowej. W czasie tym wieżę wykorzystywano jako mieszkania dla pracowników folwarku. Po zakończeniu II wojny światowej część pomieszczeń przeznaczono na magazyny PGR.
Zespół pełniący funkcję obronnego dworu rycerskiego powstał na przełomie XIV i XV wieku. Składa się z wieży mieszkalnej, dziedzińca, wału oraz fosy. Budowle oraz dzidziniec były otoczone kamiennym murem, którego fragmenty do dziś zachowały się od strony wjazdowej. Pozostała ich część jest widoczna jedynie w części fundamentalnej.
Budynek wieży zbudowany został z kamienia narzutowego, który uzupełniano cegłą. Powstał on na planie zbliżonym do kwadratu o boku długości ok. 11m. Jest podpiwniczoną, trzykondygnacyjną budowlą nakrytą dachem czterospadowym pokrytym gontem. Wejście do przyziemia znajduje się na jednej ze ścian wieży. Na piętro prowadzą zadaszone schody. Do dziś na elewacji dostrzec można szesnastowieczne, sgraffiowe boniowania. W piwnicach widoczne są najstarsze sklepienia kolebkowe, pochodzące z XIV – XV wieku, zaś w przyziemiu sklepienia kolebkowo -krzyżowe z lutenami, datowane na XVI wiek. Dalsze kondygnacje budynku mają stropy. Na drugim piętrze znajdują się gotyckie polichromie przedstawiające scenę Ukrzyżowania, św. Krzysztofa, Piotra i Pawła oraz tematy świeckie. Pochodzą prawdopodobnie z XVI stulecia.
Badania architektoniczne wykazały trzy etapy budowy i rozbudowy wieży. Z pierwszą z nich związana jest budowla kamienna, która bryłą przypomina dzisiejszą postać. Charakteryzowała sie małymi prostokątnymi oknami o ceglanych obramieniach w przyziemiu. Na wyższej kondygnacji wysokimi i wąskimi otworami. Właśnie z tego okresu pochodzi sklepienie kolebkowe w piwnicy i ceglane portale w ścianie. Kolejny okres przypadł na późny gotyk. Zmieniono układ okien, na piętrze piewszym, na miejsce jednego z otworów okiennych wstawiono szeroką arkadę prowadzącą na wykusz. W trzeciej i ostatniej z faz zmieniono wysokość kondygnacji oraz układ okien. W oknach i portalach wstawiono renesansową kamieniarkę, elewację pokryto sgraffitem. Badania porównawcze dowiodły iż kamienny wystrój obramień okiennych i wejściowych został wykonany w renesansowym warsztacie Franciszka Bahra z Chojnowa. W XVIII wieku nad parterem założono sklepienia, sto lat później wybudowano schody prowadzące do piwnic, następnie nakryto je sklepieniem kolebkowym. W XVII wieku do wieży dobudowano niższy budynek, w którym prawdopodobnie znajdowała się kuchnia.
W ubiegłym wieku na obszarze założenia obronnego prowadzone były badania archeologiczne oraz architektoniczne, które potwierdziły czternastowieczną metrykę budowli. Udowodniono również, że wieżę wzniesiono na dębowym ruszcie. Odnotowano kilka faz podwyższania otoczenia budynku przy pomocy gruzu budowlanego, pochodzącego z kolejnych jego przebudowań, odpadków gospodarczych czy nawiezionej w tym celu ziemi. O wysokiej pozycji społecznej właścicieli obiektu świadczą odnalezione kamyki do gry, sprzączka, główki glinianych figurek, ceramika kamionkowa oraz monety. W końcu lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku wieża została poddana pracom remontowym. Miała znajdować się tu stacja badawcza i magazyny Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza
Świdnicy. Jednak po pewnym czasie zrezygnowano z planu. Obecnie obiekt należy do osoby prywatnej i czeka na gruntowną renowację.

Galeria zdjęć dostępna tutaj