Krajobrazowy park Hermanna von Pücklera w Bad Muskau, znany po polskiej stronie pod nazwą Parku Mużakowskiego, należy do najwybitniejszych osiągnięć europejskiej architektury ogrodniczej dziewiętnastego stulecia.

Park rozciąga się wzdłuż granicznej rzeki Nysy Łużyckiej, zarówno po stronie polskiej, jak i niemieckiej. Na jego wielkość składa się blisko tysiąc hektarów terenu, z czego na ziemi polskiej ponad osiemset. W obrębie historycznego parku zlokalizowane jest graniczne przejście drogowe Łęknica - Bad Muskau.

Idea utworzenia na tym obszarze wielkoprzestrzennego parku krajobrazowego sięga 1815 roku. Trzydziestoletni wówczas Hermann von Pückler, będący od czterech lat właścicielem dóbr mużakowskich, ogłosił 1 maja list otwarty do mieszczan miasta Muskau, w którym zapowiada utworzenie parku naturalistycznego. W zamyśle Pücklera park miał stanowić związek wszystkich przejawów współżycia natury i kultury: tworzyć go miało miasto, podmiejskie wsie, rolnictwo, przemysł, łąki, rzeki i stawy. Miał stać się idealnym wyrazem połączenia natury, kultury, techniki i ducha.

Urodzony w Muskau, 30 października 1785 roku, Hermann Ludwik Heinrich był najstarszym synem hrabiego Erdmanna von Pücklera i jego żony Zofii, urodzonej hrabianki von Gallenberg, To ona wniosła w posagu dobra mużakowskie do małżeństwa z Erdmannem. Hermann studiował nauki kameralistyczne - ekonomię - na uniwersytecie w Lipsku. Już w trakcie studiów stał się wyznawcą idei Saint Simona i propagatorem kultury francuskiej. W wojsku dosłużył się stopnia rotmistrza. W 1817 roku ożenił się ze starszą od siebie Lucyną von Pappenheim. Tytuł książęcy otrzymał w 1822 roku.

Park Mużakowski powstał w latach od 1815 do 1845. Jednakże nie wszystkie zamierzenia Pücklera zostały w nim zrealizowane. Projekty przerosły możliwości inwestycyjne jego twórcy. W połowie lat czterdziestych książę stanął w obliczu bankructwa i konieczności sprzedaży parku. Tym samym dalszy rozwój parku został brutalnie przerwany. Nastąpił zanik podstawowych związków tworzących fundament idei Pücklera: rozpad na miasto, las, gospodarstwa rolne, parcele prywatne. W 1834 roku ukazało się drukiem najwybitniejsze dzieło Pücklera Szkice o ogrodnictwie w krajobrazie, w którym wyłożył swoje poglądy na temat natury i krajobrazu oraz prac ogrodniczych w krajobrazach. Praca ta wywołała duże zainteresowanie we Francji i w Anglii. W krajach niemieckich natomiast, zwłaszcza w Prusach, wrzawę wywołała kolejna książka Pücklera Listy Zmarłego (Briefe eines Verstorbenen). Jawi się nam tu całkiem inny Pückler, nie tylko znakomity architekt ogrodowy, esteta, ale przede wszystkim bystry obserwator i krytyk stosunków społecznych, panujących w Niemczech, Liberalno-demokratyczne poglądy księcia nie mogły spotkać się z jakąkolwiek aprobatą na niemieckich dworach, w szczególności zaś na dworze berlińskim. Wkrótce też w kręgach arystokracji niemieckiej Pückler stał się osobą niepożądaną, a propruska prasa rozpoczęła gwałtowną nagonkę, nie szczędząc najbardziej obraźliwych inwektyw. W 1846 roku właścicielem dóbr mużakowskich i parku został książę Fryderyk Niderlandzki. Zespół parkowy obejmował wówczas tak zwany Park Główny, Park Górski i Park Zdrojowy. Funkcję Inspektora Ogrodów Mużakowskich pełnił uczeń Pücklera Eduard Petzold. Za jego staraniem tereny parkowe zostały znacznie rozbudowane zgodnie z ideą księcia Hermanna. Ostatnimi właścicielami parku, przed drugą wojną światową, byli hrabiowie Von Arnim. Oni to spowodowali, że centralna część parku, wzdłuż Nysy Łużyckiej, została objęta ochroną, tworząc tam rezerwat przyrody Park Muskau Twórca unikalnego w skali europejskiej kompleksu parkowego - książę Hermann Ludwig Heinrich von Pückler - zmarł w osamotnieniu na zamku Branitz, koło Cottbus, 4 lutego 1871 roku, w wieku 86 lat.

W 1945 roku, podczas działań wojennych, zniszczona została większość budowli parkowych. Po 1945 roku, wraz z ustanowieniem granicy państwowej na Odrze i Nysie Łużyckiej, park został podzielony na część lewobrzeżną niemiecką i prawobrzeżną polską. W 1989 roku doprowadzono do podpisania międzynarodowej umowy w sprawie podjęcia wspólnych, polsko-niemieckich, działań na rzecz rekonstrukcji i ochrony Parku Mużakowskiego.

Jerzy Piotr Majchrzak

Park Mużakowski jest jednym z najznakomitszych przykładów sztuki ogrodowej XIX wieku w Europie. Swoje powstanie zawdzięcza twórcy Księciu Hermanowi von Pucklerowi, właścicielowi dóbr mużakowskich od 1811 roku. Park Mużakowski położony jest w dolinie Nysy Łużyckiej po obu stronach rzeki. Jego powierzchnia wynosi około 700 ha, w tym około 500 ha po stronie prawobrzeżnej (Polska). W 1988 roku opiekę nad polską częścią parku roztoczył Ośrodek Zabytkowego Krajobrazu w Warszawie, który prowadzi prace renowacyjne parku. Z jego inicjatywy utworzony ma być Rezerwat Kulturowy Parku Mużakowskiego.

W Parku Mużakowskim znajdują się wyznaczone szlaki piesze, rowerowe i konne. Wędrując po tych ścieżkach można podziwiać punkty widokowe z kamiennymi ławkami, np. panoramę na rzekę Łąkę Zamkową z Nowym i Starym Zamkiem. Prace prowadzone w Parku są przykładem polsko-niemieckiego współdziałania.

W dniu 2 lipca 2004 roku Park Mużakowski został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Serwis turystyczny:

1. Strona wschodnia (polska) Parku Mużakowskiego:

a) usługi przewodnickie po terenie Parku Mużakowskiego i okolicach: http://lukmuzakowa.com.pl,

b) przejażdżki bryczką: Pan Franciszek Mukoid – kontakt pod numerem telefonu
0048 503 479 349,

c) wypożyczalnia sprzętu wodnego: http://www.kajaki-leknica.pl,

2. Strona zachodnia (niemiecka) Parku Mużakowskiego – wszelkie niezbędne informacje znajdą Państwo na stronie http://www.muskauer-park.de/?cat=30

Kontakty:

Zarząd strony polskiej Parku Mużakowskiego:
Narodowy Instytut Dziedzictwa
Ul. Szwoleżerów 9
00-464 Warszawa

Pracownia Terenowa „Park Mużakowski” w Łęknicy
ul. Wybrzeżna 25
68-208 Łęknica
tel. 0048 68 3624182
tel. kom. 0048 600698787
e-mail: pracownia.leknica@nid.pl
www.nid.pl
www.zabytek.pl/park-muzakowski
www.park-muzakowski.pl

Zarząd strony niemieckiej Parku Mużakowskiego:
Fundacja „Park Księcia Pücklera Bad Muskau”
Centrum Turystyczne Parku Mużakowskiego
Nowy Zamek
02953 Bad Muskau
Tel. 0049 35771-63100
Faks 0049 35771-63109
e-mail: info@muskauer-park.de
www.muskauer-park.de