Kościółek Drewniany W Chlastawie

Opis

Źródło: zbaszyn.com
Autor: A.Hanysz

W Chlastawie, w gminie Zbąszynek znajduje się bardzo interesujący zabytek klasy "0"- drewniany kościółek z bogatą polichromią wnętrza pochodzącą z 1637 roku. Zabytkiem jest także znajdująca się tutaj brama- dzwonnica. Całość wraz z dawnym cmentarzem tworzy bardzo malowniczy zespół sakralny o wyjątkowych walorach historycznych i poznawczych.

W miejscu obecnie istniejącego kościoła chlastawskiego istniała w XVI w. kaplica, najprawdopodobniej drewniana. Dzięki zapisowi w księdze kościelnej z 1638 r. wiadomo, iż 6 czerwca 1635 r. "swawolni i źli hultaje w nocy poprzedzającej Dzień Bożego Ciała podpalili kościółek w Chlastawie, który spłonął całkowicie". Potwierdza to notatka powizytacyjna z 1640 r.: "… przed reformacyją znajdowała się we wsi Chlastawie kaplica katolicka, zajęta przez heretyków, przed kilku laty spalona obecnie przez tychże na nowo postawiona". Brak jednak bliższych wiadomości na temat wielkości obiektu i jego formy architektonicznej. Istniejący do dziś kościół wzniesiono w 1637 r. Fundatorem był ówczesny właściciel wsi Radislaw Miesitschka, z pochodzenia Czech, pełniący służbę u króla szwedzkiego Gustawa Adolfa. Zbór chlastawski powstał w sytuacji, gdy protestanci stanowili ograniczoną w swych prawach i zagrożoną mniejszość. Dlatego budowla ta należała do tzw. kościołów granicznych, wznoszonych przez protestantów w miejscowościach przygranicznych. Miały one umożliwiać uczestnictwo w nabożeństwach prześladowanym współwyznawcom z pobliskiego Śląska. Budowa nowego kościoła - jak informuje data na belce nad ołtarzem- ukończona została w 1637 r., ale prace nad wyposażeniem wnętrza trwały przez następne dziesięciolecia. W 1655 r. przerwę w pracach spowodował najazd szwedzki na Polskę i szkody wyrządzone przez wojska brandenburskie. Świątynia została splądrowana, zrabowano chrzcielnicę i dwa dzwony. Pastor musiał uciekać, a następny przybył dopiero w 1660 r. Lata następne to jednak okres bogaty w dary i fundacje. W 1680 r. z inicjatywy Jana Ernesta Mesitschka, syna Radislawa, powstała polichromia wnętrza i loży kolatorskiej.
W 1690 r. wzniesiono obok kościoła dzwonnicę z bramą, prowadzącą na cmentarz przyświątynny. Dwa lata później do kościoła dobudowano zakrystię. Inwentarz Kohtego opisuje kościół chlastawski sprzed przebudowy XX-wiecznej. W 1663 r. żona fundatora Kościoła Małgorzata ufundowała nową drewnianą, ośmioboczną chrzcielnicę. Jej cynowa misa chrzcielna dorobiona została prawie 100 lat później, w 1761 r. 

Ewangelicka parafia w Chlastawie w ciągu XVII i XVIII w. obejmowała okręg
o promieniu 2 - 3 mil. W nabożeństwach uczestniczyli liczni mieszkańcy sąsiednich gmin, aż po okolice Zbąszynia i Nowego Tomyśla. W kościółku mieszczącym 400 osób musiano tak sprawować Wieczerzę Pańską, że ci którzy już przyjęli sakrament, opuszczali kościół, aby zrobić miejsce innym. 

W 1775 r. Chlastawa utraciła swe dawne znaczenie. W wyniku ustawy Sejmu zezwalającej na budowanie nowych zborów, zostały powołane do życia nowe parafie w okolicy. Znacznie zmniejszyła się liczba członków gminy, która dotychczas skupiała 15 wsi. Przy parafii w Chlastawie pozostały wsie: Chlastawa (z majątkiem należącym do ewangelickiej rodziny Bronikowskich), Kosieczyn i nieliczni ewangeliccy mieszkańcy Dąbrówki Wielkopolskiej. Na mocy traktatu zjednoczeniowego z 15 lutego 1786 r. do parafii chlastawskiej przyłączona została gmina ewangelicka w Rogozińcu. W końcu XIX w. parafia w Chlastawie skupiała wiernych z Kosieczyna, Rogozińca
i Dąbrówki Wielkopolskiej. Gmina ewangelicka w Chlastawie liczyła wówczas 849 wiernych.

Na przełomie XIX i XX w. znacznie zubożała kasa gminy a kościół był w coraz gorszym stanie technicznym. Noszono się nawet z zamiarem rozbiórki zboru i budowy nowego obiektu. Jednakże właściciel wsi - Seweryn Zakrzewski, podjął się ratowania świątyni i zgodził się ponieść koszty jej restauracji; decyzja ta wymagała zastawienia majątku. W latach 1907- 1912 kościół został poddany gruntownemu remontowi i rozbudowie. Podczas prac konserwatorskich odnowiono i uzupełniono XVII-wieczną polichromię. Korpus świątyni przedłużono o dwa metry w kierunku zachodnim i połączono z nowo wzniesioną wieżą. Zaprojektowana przez radcę budowlanego Leidicha z Poznania i wybudowana w 1910 r. wieża była wzorowana na drewnianej wieży katolickiego kościoła w Krowiarkach na Śląsku. W tym też czasie przy ścianie południowej dostawiono aneks z emporą organową. Najstarszy
z zachowanych na terenie historycznej Wielkopolski zborów protestanckich po II wojnie światowej został przejęty przez Katolików. Pierwotnie świątynia nosiła tytuł św. Kazimierza; obecnie Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

 

Źródła informacji: www.zbaszynek.pl; http://lubuskie.fotopolska.eu/Chlastawa/b42302,Kosciol_Narodzenia_NMP.html