Kowalice

Opis

Kowalice - stara wieś puszczańska nad Czerną Wielką wywodząca się z osady kuźniczej. W najstarszych zapisach zapisywano ją w następujący sposób: Nickel Schmyde (1492), Nickelsmidyn (1498), Nickelschmyden (1525), Nicklschmiede (1537). W zgorzeleckich rachunkach miejskich wielokrotnie wzmiankowani są miejscowi mistrzowie kuźniczy. Płacili oni miastu czynsz za prawo eksploatacji rud bagiennych na terenie Puszczy Zgorzeleckiej. Po zaprzestaniu produkcji żelaza w kowalickiej hamerni powstał tartak. W XIX w. kuźnica ponownie pracowała, tyle że wytapiano w niej nie żelazo, lecz miedź (rudę sprowadzano ze Śląska). Przy hucie zainstalowana również była walcownia. W połowie XIX w. zakład hutniczy i walcownia należały do Willmannów z Żagania. Podczas I wojny światowej w Kowalicach wykopywano szlakę pochodzącą z dawnego pieca hutniczego i wywożono na Górny Śląsk. Tam ponownie przetapiano w celu odzyskania żelaza. Wcześniejsze metody nie pozwalały w pełni wykorzystać surowca (szlaka zawierała nawet 40% żelaza). W przeszłości Kowalice nie samym tylko hutnictwem żyły. W pierwszej połowie XIX w. wytwarzano tu chałupniczymi metodami tkaniny lniane i bawełniane (22 krosna w 1845 r.). Miejscowość dzieliła się na dwie części: łużycką, położoną na lewym brzegu Czernej Wielkiej oraz śląską, prawobrzeżną. Część łużycka miała najczęściej tych samych właścicieli co Iłowa. Do 1566 r. lewobrzeżne Kowalice wchodziły w skład dóbr Kottwitzów, od których nabył je Konrad von Raussendorf. W latach 1596-1600 wieś była własnością Krzysztofa von Schellendorfa, po czym ponownie wróciła do Raussendorfów. W późniejszym okresie łużyckie Kowalice należały do Schellendorfów, baronowej von Friesen, Promnitzów oraz Kospothów. Jeśli chodzi o wschodni fragment, to znajdował się on we władzy książąt żagańskich (m.in. Albrechta von Wallensteina, Piotra Birona i Doroty de Talleyrand).