Muzeum utworzone w 1947 roku ma siedzibę w neorenesansowej willi, zbudowanej
w końcu XIX wieku przez właściciela nowosolskiej fabryki nici, Aleksandra
Gruschwitza. Przy muzeum afiliowany jest nowosolski oddział Towarzystwa
Przyjaciół Fortyfikacji i Polskiego Towarzystwa Historycznego. Muzeum jest
wielodziałowe i gromadzi zbiory z zakresu sztuki i rzemiosła, historii i
numizmatyki i przyrody. Dział Naukowo – Oświatowy ukierunkowany jest na
publikacje, wieńczące prowadzone przez muzeum projekty badawcze.

Reprezentatywne dla poszczególnych działów muzealnych zabytki, eksponowane
są na wystawach stałych:

• Nowa Sól – powstanie i historia miasta ( kartografia, ikonografia, dokumenty, zabytki związane z przemysłem miejskim, nowosolski pieniądz zastępczy, makiety)
• Od zbroi do munduru ( broń biała, palna, artyleryjska, umundurowanie i wyposażenie wojskowe, makiety )
• Portrety władców Polski na monetach i banknotach ( współczesne panującym i emitowane w XX wieku, wizerunki jako motyw znaku wodnego, seria „królewska” medali W. Korskiego)
• Wnętrza mieszczańskie XIX/XX w. ( prezentacja wyposażenia dawnego saloniku pani domu, gabinetu pana i jadalni – meble, obrazy, grafika, porcelana, srebra, bibeloty, dawne przedmioty użytkowe)
• Portret śląski XVIII – XIX w.
• Galeria malarstwa Janiny Góral
• Przyroda doliny Odry ( skały, minerały, skamieliny, ptaki, ssaki, owady, drzewa, grzyby, artystyczna fotografia przyrodnicza, m.in. sygn. fotografie W. Puchalskiego)
• Z muzealnego lamusa ( osobliwości i ciekawostki przyrodnicze, stary sprzęt rekreacyjny, dawne krawiectwo, mechanizmy grające, stare wagi, itp.)
Równolegle z wystawami stałymi eksponowana jest co najmniej jedna wystawa
czasowa.