Ołobok

Opis

Wieś Ołobok leży na południowo-zachodnim skraju Pojezierza Łagowskiego, nad rzeką Ołobok (prawy dopływ Odry), w pobliżu jeziora Czerniak. Przez wieś przebiega droga powiatowa nr 1223F łącząca miasto Świebodzin z miejscowością wypoczynkową Niesulice.

Liczba mieszkańców: 738 (dane z końca 2012 r.)

Historia
Pierwsze wzmianki w dokumentach o Ołoboku sięgają XIII wieku. Miejscowość znalazła się w majątku należącym do cysterek z Trzebnicy. Wieś Ołobok przekazał zakonowi w 1224 r. Henryk Brodaty, nadając równocześnie wsi prawa niemieckie (samorządowe). Książe Przemysł I nadał osadzie w 1248 roku prawo lokacji
i immunitet, a w 1262 roku Bolesław Pobożny miastu temu i przyległym wsiom ponownie nadał immunitet i na dziesięć lat zwolnienie od poradlnego. W XIII i XIV wieku funkcjonował tutaj targ, a w dokumentach występuje sędzia miejski. Nazwa Sarnowo lub Sarnów używana była jeszcze w XV wieku. Później przyjęła się nazwa Ołobok od rzeczki, nad którą miejscowość leży. W roku 1563, trzynastego grudnia cesarz rzymski i niemiecki Ferdynand I potwierdza Ołobokowi zwanemu wówczas Müehlenbock wcześniej otrzymane prawa wyboru burmistrza i czterech rajców, odbywania targów bydlęcych i odwoływania się do sądów cesarskich. Nieco później Maksymilian II potwierdza miastu prędzej przyznane regalia, w tym także prawo do wyszynku piwa warzonego w obrębie miasta. Mimo nadania praw miejskich Ołobok nie był pełnoprawnym miastem. Pracowali w nim rzemieślnicy: kowale, młynarze, piekarze, powoźnicy, rzeźnicy, ale należeli oni do cechu świebodzińskiego. W 1680 roku pojawia się określenie Ołoboku jako osady targowej – Marktfleckken. Nazwa ta zdaje się potwierdzić istnienie osady o charakterze miejskim z ograniczonymi prawami, jako ośrodka administracyjno-handlowego na potrzeby lokalnej społeczności. Ołobok miał wprawdzie burmistrza i rajców, ale nie otrzymał prawa budowy własnego ratusza – symbolu miejskiej suwerenności. Nie był miastem obwarowanym i nie rozwinął własnej działalności cechowej. Niewątpliwie bliskość „stołecznego” Świebodzina, prężnie rozwijającego się ośrodka sukienniczego, oddziaływała hamująco na miejskość Ołoboku. Położony na uboczu głównych dróg Ołobok nie rozwinął się w większy ośrodek, egzystując jako lokalny rynek dla kilku okolicznych wiosek. Ołobok był często niszczony w wyniku działań wojennych. Szczególnie dały się we znaki mieszkańcom lata 1618-1648 oraz toczące się regularne bitwy wojny 7-letniej (1757-1764). Po sekularyzacji zakonu cysterek
w 1810 roku Ołobok znalazł się w dobrach domenalnych, a cztery lata później sprzedany został hrabiemu Tauentzienowi. Do XIX wieku Ołobok miał zabudowę drewnianą, dlatego częstą plagą były pożary. I tak w 1826 roku wybuchł pożar,
w wyniku którego całe miasteczko legło w popiele. Ołobok został jednak odbudowany, lecz tym razem jako murowany. Współczesny jego układ urbanistyczny pochodzi właśnie z tamtych lat odbudowy. Zachował się prawie w niezmienionym kształcie – wielodrożnica. Od tamtej pory jednakże na wszystkich mapach i planach, opisach statystycznych i geograficznych mowa jest o osadzie wiejskiej.

Krajobraz i przyroda
Teren lekko falisty, krajobraz otwarty. Od północy otwiera się na jezioro Czerniak. Przez miejscowość przepływa prawy dopływ Odry – rzeka Ołobok.
Jezioro Czerniak (J. Ołobockie)– pow. 24,5 ha (maks. głębokość 6,2 m; maks. dł. 800 m, maks. szer. 390 m), ciekiem zasilającym jest ciek Borowianka (lewobrzeżny dopływ rzeki Ołobok, wpadający do niej w rejonie wsi Ołobok) ponadto jezioro zasilają wody podziemne z warstwy wodnonośnej, zlokalizowanej 6-12 m pod powierzchnią ziemi oraz kilka rowów. Jezior powstało w okresie Zlodowacenia Bałtyckiego, leży w szerokiej i płaskiej Rynnie Wilkowsko-Przetocznickiej. Obecnie jezioro jest praktycznie niewykorzystane turystycznie. Mogłoby stanowić dużą atrakcję dla turystów odwiedzających wieś Ołobok, a także pozwoliłoby odciążyć wieś Niesulice. Konieczne jest oczyszczenie wód jeziora dla zachowania środowiska żyjących tutaj 9 gatunków pijawki, rozwoju wędkarstwa oraz wykorzystania go do celów rekreacyjnych.
Dolina Ołoboku – Kanał Ołobok wypływa z Jeziora Niesłysz i poprzez liczne stawy
i jeziora płynie w kierunku południowym i uchodzi do rzeki Odry na północny-zachód od miasta Czerwieńsk. Długość cieku wynosi 29,0 km, a w granicach gminy przepływa od km 5+500. Istnieje tutaj stanowisko gąbki nadecznika, co jest wskaźnikiem czystości wód. Na biegu rzeki napotkać można wiele obiektów, pozostałości po umocnieniach południowego odcinka Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Teren ten ma bardzo ciekawą szatę roślinną. Można tu znaleźć fragmenty lasów łęgowych i duże zbiorowiska roślinności wodnej. Wśród roślin
o liściach pływających interesujące są zbiorowiska osoki aloesowatej. Bogaty świat ptaków – bąk, perkozek, gągoł, błotniak stawowy, wodnik, zimorodek, strumieniówka, dziwonia oraz żerujący na tych terenach orzeł bielik. W wodach bogatych w ryby spotkać można wydry i bobry, a na brzegach borsuka. Cały odcinek Ołoboku nadaje się do spływu kajakowego, jest to jednak bardzo trudna trasa
o mocno zarośniętym nurcie, obfitującym w liczne przeszkody.

Zabytki i pomniki przyrody

Kościół w Ołoboku wzniesiony został jeszcze przed nadaniem miejscowości praw miejskich, wspomniany jest bowiem w 1240 roku. Kościół ten nie przetrwał do naszych czasów. Sądząc z ryciny autorstwa F.B. Wernera miał układ i bryłę typową dla wiejskich budowli sakralnych – składał się z nawy, niższego prezbiterium i wieży z wysokim iglicowym dachem. Z przyczyn nieznanych (być może po spaleniu) w 1795 roku został gruntownie przebudowany otrzymując formę klasyczną. Z dawnej budowli zachowała się południowa kruchta z krzyżowo-żebrowym sklepieniem. Nowy kościół został ufundowany przez Dominikę I von Giller, ostatnią opatkę zakonu trzebnickich cysterek. Kościół zlokalizowany jest na południowym krańcu wsi, w sąsiedztwie cmentarza, na wyniesieniu terenu, który opada północnym zboczem ku wsi. Stanowi on, wraz z otaczającym murem, reprezentacyjną bramą i sąsiadującymi zabudowaniami (m.in. plebanią i budynkiem parafialnym) kompleks zabudowy tworzący południową enklawę na granicy miejscowości. Kościół jest murowany z cegły, jednonawowy z prostokątnym prezbiterium, do którego przylegają po bokach dwa pomieszczenia. Przy nawie od zachodu znajduje się kwadratowa wieża. Nawę nakrywa drewniany pułap, chór zaś sklepienie kolebowe z lunetami. Zachował się przykościelny cmentarz, istniejący tutaj od XIII wieku. Obok kościoła usytuowana plebania pochodzi z końca XVIII wieku.

Obiekty figurujące w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:
Kościół parafialny – z 1795 roku - nr rej.1053,
Plebania – z XVIII wieku - nr rej. 2957, Położona przy ul. Kościelnej 3, zbudowana na przełomie XVIII-XIX wieku, murowana, piętrowa, założona na rzucie prostokąta. Dach naczółkowy z powiekami.

Obiekty objęte ewidencją konserwatorską:

Dom nr 5 – 1 połowa XIX wieku – nr rej. 2960. Murowany, parterowy , dach naczółkowy.
Dom nr 6 – 1 połowa XIX wieku – nr rej. 2958. Murowany, piętrowy, nakryty dachem naczółkowym.
Cmentarz przykościelny ob. katolicki, d. katolicki, ewangelicki XIII w., poszerzony
w XIX w.
Wielodrożnica - duża wieś o zwartej budowie powstająca wzdłuż kilku ciągów komunikacyjnych, ale o nieregularnym kształcie.
Kapliczki przy kościele parafialnym (trzy) – 1912 r.
Stajnia /dawna/ - 1908 r.
Magazyn zbożowy – 1927 r.
Obora /dawna/ - 1908 r.
Rządcówka – 1905 r.

Pomniki przyrody:

Dąb szypułkowy w Ołoboku (52.12 N, 15.26 E),
Głaz narzutowy w dolinie Ołoboczku (52.08 N, 15.29 E),
Dąb szypułkowy w dolinie Ołobokczku (52.08 N, 15.29 E).