Chełmek

Opis

W Chełmku na uwagę zasługuje ZESPÓŁ DWORSKI, w którego skład wchodzi: dwór, oficyna, budynek folwarczny oraz park.

Ta dwuskrzydłowa, sprawiająca niesamowite wrażenie rezydencja, była siedzibą ostatniego przedstawiciela z gałęzi rodu von Dyherrn (ród, który od 1550r. był w posiadaniu Chełmka),Hansa Melchiora, który został wymieniony w 1681 roku jako właściciel Chełmka i folwarków zwanych Vicarey i Köhlerei. Najprawdopodobniej poprzez ożenek w 1701 roku Barbary Elisabethe von Dyherrn z Chełmka( możemy przypuszczać, że była to córka Hansa Melchiora) z Davidem Heinrichem von Kottwitz z Konotopu, majątek przeszedł w ręce nowej rodziny, jednak należy przypuszczać, że stało się tak dopiero po śmierci ojca Barbary. Przed 1750 roku Chełmek był siedzibą syna Davida Heinricha – Adama Melchiora, czego dowodem jest fakt przyjścia tu na świat jego syna – Friedricha Gottharda. Adam Melchior von Kottwitz sprzedał majątek Chełmek w 1758 roku za 53 000 talarów. Nabywcą siedziby zostaje książę Friedrich Hans Karl von Schönaich – Carolath, a Chełmek traci status głównego dworu. Jednocześnie istniejąca tam siedziba przestaje być mieszkaniem właściciela. Po przeszło dziewięćdziesięciu (dokładnie w 1841 r. ) dwór ponownie zmienił właściciela, zięć, a zarazem bratanek księcia Heinricha von Schönaich – Carolath – książę Louis von Schönaich – sprzedał Chełmek ( wraz z Lubięcinem, Buczkowem i Pyrnikiem ) za 220 000 talarów kupcowi z Głogowa Karlowi Heinrichowi Germershausen. Nie był on jednak zbyt długo właścicielem dworu gdyż po dwóch latach odsprzedał go księciu Acerenza Pignatelli. Około roku 1860 majątek w Chełmku wraz z Lubięcinem, Buczkowem i Pyrnikiem liczył 3 000 hektarów i należał do państwa stanowego Nietków, którego właścicielem był Frederich hrabia von Rothenburg. Kolejnym właścicielem majątku został w 1876 roku Friedrich Wilhelm Karl. W latach 1917 – 1930 jako właściciel występuje Friedrich Wilhelm Constantin hrabia von Rothenburg.
Ta stara siedziba została określona przez autorów katalogu zabytków powiatu, jako stary zamek, a jego historia sięgać może średniowiecza co sugeruje, iż dawniej te dwa obiekty (przebudowane zresztą w XVIII i XIX wieku) łączyły się w dwuskrzydłowe założenie.
Budynek znajdujący się po zachodniej stronie najprawdopodobniej zbudowano w XVI wieku. Pełnił on funkcję dworu obronnego, otoczonego fosą. W pierwszej połowie XIX wieku został gruntownie przebudowany. Budynek założony na rzucie wydłużonego prostokąta(o wymiarach 47,5 x 12,2) z niesymetrycznie wydłużonym ryzalitem w elewacji południowej, został wymurowany z cegły i kamienia. W południowo – zachodniej części ryzalitu umiejscowiono zegar słoneczny. Sklepienia kolebkowo-krzyżowe nakrywają piwnice, a także część pomieszczeń znajdujących się na parterze dworu. We wschodniej części zachowały się pierwotne ościeża okienne, których nie ma we wnętrzach zachodniej części budynku. Należy zatem przypuszczać, że od południa człon obiektu wraz z ryzalitem pełnił funkcje kuchni, która najprawdopodobniej została zachowana również po modernizacji obiektu w XVII wieku.

W sąsiedztwie znajduje się park krajobrazowy z XVIII – XIX wieku.

Oficyna została zbudowana w końcu XVII wieku. Jej mury z kamienia i cegły zostały założone na rzucie prostokąta(o wymiarach 15,7 x 33). Na najniżej kondygnacji zachował się podział wnętrza budynku. Od strony dzielnicowej(wschodniej) znajdował się węższy trakt, natomiast dużo szerszy trakt zachodni podzielony był na cztery bądź pięć pomieszczeń różnej wielkości. Piwnice w części dziedzińcowej otrzymały sklepienia kolebkowe, parter kolebkowe z lunetami. Pomieszczenia w zachodnim trakcie zostały pokryte drewnianymi stropami.



Opracowano w oparciu o materiały:
Zabytki Województwa Lubuskiego. – Stanisław Kowalski, Lubuskie Towarzystwo Naukowe,
Zielona Góra 1987r.
Architektura Rezydencjonalna Powiatu Nowosolskiego. – Róża Kąsinowska, Muzeum Miejskie,
Nowa Sól 2003 r.