Radachów

Opis

Wieś leży na obszarze historycznej Ziemi Lubuskiej, która na początku II połowy XIII w. przeszła w posiadanie margrabiów brandenburskich. Odtąd bez przerwy wchodziła w skład tego niemieckiego księstwa. 02.02.1945r. zajęta przez oddział 1 AP gw. I 8 Agw. Ziemia Lubuska pod niemieckimi rządami przyjęła nazwę Ziemi Torzymskiej. Przynależność doń Radachowa potwierdzona została w księdze ziemskiej Karola IV z 1375r. Do 1873r. był to powiat torzymski, następnie zachodniotorzymski, od 1945r. – rzepiński. Do 1945r. – samodzielna gmina wiejska, następnie gromada w zbiorczej gminie Ośno. W ramach reformy administracyjnej z 1945r. gminę Ośno przyłączono do powiatu sulecińskiego, zaś Radachów na kilka lat weszło w skład Gromadzkiej Rady Narodowej w Trzebowie, który zawsze był w powiecie sulęcinskim. Od 1972r. ponownie w gminie Ośno.
Brzmienie nazwy wskazuje wyraźnie na słowiańskie pochodzenie wsi. W 1367r. – Radachow, 1375r. – Radechow, 1405r. – Radekow, 1413r. –Rodochow, 1442r. – Radichow, 1608r. – Radche; ostatecznie nazwa ustaliła się w formie krótszej Radach. Wydawca XIX-wiecznego Kodeksu Dyplomatycznego Wielkopolski zrekonstruował na użytek podręcznej mapy nazwę Radzichów. Własność szlachecka. Wg dokumentu z 24.12.1367r. w posiadaniu rodziny von Lossow. Potwierdza to księga ziemska z 1375r., gdzie zanotowano, iż castrum Radechow illi de Loszow a domine In pheudeum. Następnie posiadłość przeszła w ręce Grünbergów. W 1413r. bracia Johann i Heinrich Grünbergowie otrzymali od burgrabiego Fryderyka VI lenno, w składzie którego było odziedziczone po ojcu Rodochow. W 1430r. sprzedali oni Radachów dwóm braciom Horn. Potwierdzone w 1442r. lenno pozostawało w rękach potomków tej rodziny do początków XVI w. W 1515r. spotykamy tu rodzinę Lobbenn (Löben).
Za czasów Löbenów posiadłość uległa podziałowi i już w 1598r. było tu 5 siedzib rycerskich. Połowa Radachowa należała wciąż do Löbenów. Jak wynika z rejestru lenników z 8.12.1643r. Caspar von Löben sprzedał swoją połowę Thomasowi von Winningowi. Jedną szóstą posiadłości od 1577r. należała do Heinricha von Vorhauera, starosty na Mühlenhof w Berlinie i Mühlenbeck, który posiadał ją również w 1598r. Dwie szóste Radachowa nabył w 1597r. za 7000 talarów Johan von Burgsdorf z Podelzig. W 1608 r. współwłaścicielami połowy Radachowa byli Geogr von Schacken i Geogr von Berfelde. W 1643r. na ich miejscu znajdowała się rodzina von Ilow (Ihlow),siedziała już od ponad 100 lat na Smogórach. W końcu XVII w. jakąś dzierżawę w Radachowie mieli Taszczy z ariańskiej rodziny osiadłej na dzierżawie w Lubniewicach.
W 1704 pojawili się Ellertowie. W 1715r. Radachów dzielili między siebie: 1) wdowa po pułkowniku Anne Catherine von Ellert z domu von Rankau, mieszkająca w Radachowie wraz z 4 dorosłymi synami, spośród których kapitan Christoph Albrecht von Ellert wystąpił już w 1718r. jako właściciel tej części, 2) Caspar Hartwich von Ilow ze Smogór, którego w 1718r. zastapił podporucznik Fridrich Chrystian von Ilow, zapewne syn, 3) emerytowany podporucznik Zegota (Żegota) von Brietzky, mieszkający na miejscu wraz z 3 nieletnimi synami, 4) wdowa Maria Elizabeth von Ilow z domu von Kettwich, mieszkająca w Ilow pod Berlinem wraz z 3 nieletnimi synami; w 1718r. wystąpili oni jako spadkobiercy zmarłego kapitana von Ilow. Zapewne to ich lennikiem był wspomniany w 1715r. Kuno Friedrich von Winning z Torzymia. W 1718r. wymieniono też piąta siedzibę, której właścicielem był pastor Daniel Fabrittius. Może było to reaktywowane lenno kościelne? W 1724r. były 3 siedziby rycerskie należące do von Ilowów, von Ellertów i von Britzky’ch. W drugiej połowie XVIII w Radachów dzielili już tylko von Thümens i von Knorr. W 1802r. obie części (poza 1 zagrodnikiem, który należy do urzędu domeny w Gajcu) kupił dyrektor kamery Papritz, który założył majątek szlachecki. W 1820r. przekazał go synowi Johannowi Fridrichowi P., a ten w kwietniu 1852r. swojemu synowi Richardowi P. Papritzowie, którzy zamieszkiwali w P. co najmniej do końca I wojny światowej, zostali w 1902r. uszlachceni.
Na początku XVIII w. w Radachowie mieszkali tylko von Ellert i von Britzky. To zapewne ich dworki położone na wschód i zachód od późniejszego pałacu, przetrwały do początków XVIII w. i zostały w 1802r. rozebrane przez Papritza. Zbudował on wtedy skromny pałac, który został gruntownie przebudowany w 1907r. W skład okręgu dworskiego wchodziły dwa folwarki i młyn. Folwark Szczawinek (Sieger-vel Siegeshof) wspomniany został już przez Brätriga na początku XIX w. Znajdował się on 2,5 km na północ od Radachowa, po raz ostatni został wspomniany na nie aktualizowanej mapie z 1975r. Drugi folwark Jhanneshof założony został około 1835r. i przestał prawdopodobnie istnieć jeszcze przed 1945r. Wg. Berghausa do Radachowa należało też w 1853r. jedno gospodarstwo kolonistowskie z Kosarzewie pw. 81,5 morgi (21 ha). W 1850r. do dworu należało 11 chałupników w Radachowie. Na początku XVIII w. w Radachowie było 17 łanów szlacheckich, do których przyłączono 29 łanów chłopskich 12 zgrodniczych. Majątek wspomniany został już w spisie 1718r., jednakże podaje się, że założony został (zreorganizowany) przez dyrektora Papritza. Już Brätrig w swoim opisie Brandenburgii wydany w 1809r. wymienia wieś i majątek. W 1820r. szacowany był na 77.400 talarów. Jego powierzchnia w 1850r. wynosiła 5627 mórg, czyli 1436,5 ha ziemi, w tym prawie 460 ha gruntów ornych, 51 ha łąk, 7,6 ha ogrodów i blisko 20 ha wód. W porównaniu z roku 1834r. powierzchnia majątku zmniejszyła się o 764 morgi lasu. W 1913r., obszar dworski liczył 1839 ha, stanowiąc 67% obszaru całej miejscowości. Wg Berghausa do majątku w 1850r. należały też cegielnia, kuźnica miedzi i kuźnica wodna.

Wieś – owalnica; kształt ten potwierdza jej słowiański rodowód. Leży nad Radachem, prawym dopływem Łęczy, na skraju kompleksów leśnych. Niektórzy twierdzą, iż w XIV w. Radachów było miasteczkiem, jednakże akt lenny z 1413 r. wyraźnie określa Radachów jako wieś. Wg Registrum Lubucensis z 1405r. obejmowała 64 łany. Spis z 1718r. podaje już 82 łany metrykalne, a 74 realne. Składało się nań 31 łanów chłopskich i 43 zagrodnicze, jednakże do wsi należały już tylko 2 łany chłopskie i 31 zagrodniczych. Brätrig podaje na początku XIX w. tylko 35 łanów. W 1913r. obszar gminy wiejskiej wynosił 913 ha. W 1718r. był tu jeden 2-łanowy chłop nazwiskiem D.Leder, 25 jednołanowych zarodników, 4 łany zagrodnicze należały do młynarzy, po 1 łanie mieli kowal i pasterz. 100 lat później we wsi było już 4 chłopów, 23 zagrodników, 5 chałupników, 4 komorników. Spis z 1939 r. wykazał we wsi 175 indywidualnych gospodarstw domowych. Przed 1945r. w skład gminy wchodził Szczawinek, młyn, Pokrzywka i Rzepińska. W 1975r. w sołectwie Radachów wymiona była jeszcze Pokrzywka.

Źródło: www.osno.pl