Goszczanowiec

Opis

Goszczanowiec to wieś o rozproszonym układzie, położona na skraju Puszczy Noteckiej w odległości 4 km. na płn. wsch. od Goszczanowa.

Współczesna wieś Goszczanowiec jest to wynik XVI lub XVIII-wiecznej akcji kolonizacyjnej w dolinie Noteci. Istnieje hipoteza, że wieś założył w końcu XVI w. elektor Joachim Fryderyk pod nazwą «Neu Friedrichsdorf». Większość historyków dowodzi, iż wieś założona została przez Wielkiego Elektora (Fryderyka Wilhelma) w 1667 r. na obszarze należącym do domeny w
Drezdenku, jako jedna z pierwszych kolonii na bagnach nadnoteckich.

Nazwa wsi („Guschter Hollaender”) pochodzi od obszaru przyległego do Goszczanowa (Guscht) i holęderskiego charakteru osadnictwa. W 1774 r. nazywano ją „die 3 Hollaender, później Guschterhollaender”. Jak podawał dokument lokacyjny pierwsi osadnicy przybyli tu w dniu św. Michała (29.09) i nazywano ich «Holendrami» chociaż nie mieli oni nic wspólnego z Holandią. Umowa wieczysta tak określała ich obowiązki i powinności: «owi Holendrzy otrzymają 6 lat wolnizny licząc od dnia św. Michała 1667 r. W tym czasie wszyscy zainteresowani Holendrzy powinni zgłosić się w naszym urzędzie w Drezdenku, dzięki temu ich nazwiska znajdą się na udzielonym przez nas przywileju. Muszą oni odpowiadać wszyscy za jednego, a jeden za wszystkich, ażeby gdy lata wolnizny miną, mogli czynsze z 20 łanów płacić. Każdy osadnik płacić będzie 20 srebrnych monet rocznie, połowę w piątą niedzielę przed Wielkanocą, a drugą połowę na św. Michała». Koloniści zwolnieni byli z pańszczyzny, otrzymali drewno i po 300 cegieł bezpłatnie, zaś cała gmina otrzymała zapomogę w postaci wispla żyta na chleb i 6 beczek piwa. W ciągu pierwszych 6 lat liczba gospodarstw w kolonii wzrosła do 58.

W początkowym okresie wieś była często zalewana, aż do regulacji Noteci w drugiej połowie XVIII w. W 1769 r. wyremontowano drogę do wsi, zbudowano nowe mosty, powstała też grobla z drogą do
Goszczanówka. W 1774 r. działała szkoła na terenie wsi, do której uczęszczało 70 dzieci. W 1809 wieś Goszczanowiec liczyła 75 dymów i 486 mieszkańców. Było wśród nich 59 rodzin chłopskich (określanych jako «Holländer»), 26 komorników, 1 kołodziej, szewc, stolarz; do wsi należało 2.612 mórg ziemi. Dzięki bardzo korzystnym warunkom, zapewnionym przez założycieli wsi, jeszcze w drugiej połowie XIX w. należała ona do najbogatszych w dolinie Noteci. W 1919 r. wieś liczyła 708 mieszkańców, w 1925-689. Kościół podlegał parafii w Goszczanowie. Wieś została wyzwolona 31.01.1945 r. Już w tymże roku poświęcono kościół, a wieś została spolonizowana.

Znajduje się tu neogotycki  kościół  z 1867 r., kamienny z ceglaną wieżą. Obok kościoła zachował się pomnik 23 tutejszych mieszkańców poległych w latach 1914-19, na którym ustawiono figurę Matki Boskiej.
We wsi jest sklep i  przystanek PKS.

Wykorzystano fragment pracy dyplomowej Zbigniewa Wróbla
"Historia Parafii pw. Narodzenia NMP w Lipkach Wielkich".
nadesłał:
Staszek Pietkiewicz