Do najcenniejszych zabytków archeologicznych należą grodziska w Niesulicach, Niekarzynie i Skąpem. Spośród zabytkowych układów wiejskich bardzo cennym jest okolnicowy plan Łąkie. Duże wartości kulturowe mają także dobrze zachowane plany owalnicowe Darnawy, Międzylesia, Pałcka, Radoszyna, Rokitnicy i Skąpego. Układ przestrzenny Ołoboku łączy w sobie elementy rozplanowania wsi i miasteczka. Najstarszym, cennym zabytkiem architektury jest późnogotycki kościół w Radoszynie. 

W jego sąsiedztwie usytuowany jest nie użytkowany zbór ewangelicki z początku XIX wieku. Barokową świątynię ma Pałck, a klasycystyczną Ołobok. W Rokitnicy znajduje się klasycystyczny pałac i szachulcowy kościół z początku XIX wieku. W Darnawie, Międzylesiu i Węgrzynicach istnieją kościoły zbudowane w 2 połowie XIX wieku, w stylach historycznych. Folwarki lub ich resztki przetrwały w Błoniach, Kalinowie, Niekarzynie, Pałcku, Rokitnicy i Zawiszy. Założenie parkowe znajdują się w Pałcku, Niekarzynie i Rokitnicy.

Grodzisko w Niesulicach
Nad jeziorem Niesłysz jest jedno z największych i najlepiej zachowanych grodzisk wczesnohistorycznych na Ziemi Lubuskiej. Znajduje się ono na wysokim wzgórzu zalesionego półwyspu wcinającego się w wody jeziora.
Średnica owalu wynosi 300x150 m. Potężne wały i głębokie fosy otaczają wnętrze. Droga wejściowa w luce wałów i strome wejście na majdan dawnego grodu zachowały się do dnia dzisiejszego. 
Latem 1961 r. na wzgórzu zostały przeprowadzone badania archeologiczne. Łopaty polskich archeologów odsłoniły warstwy spalenizny, groty strzał, resztki umocnień obronnych i przedmioty codziennego użytku.
Okazało się, że w wieku VII-VIII Słowianie usypali tu pierwsze wały, wnieśli umocnienia i kontrolowali ze wzgórza okolicę. Założycielem grodu było prawdopodobnie któreś z plemion śląskich. Potem gród upadł. W jednej z warstw z wczesnego średniowiecza odkopano szkielety poległych w walce słowiańskich obrońców grodu.
W XIII w. wzgórze zostało zajęte przez nowych właścicieli, którzy odbudowali gród nad jeziorem i przez dwieście lat szerzyli krwawy terror wśród okolicznej ludności słowiańskiej. Po nich to pozostała nazwa wzgórza „zamek zbójecki”. Rycerzami–rabusiami byli prawdopodobnie bracia Zakonu Joanitów, którzy posiadali również swój gród w niedalekim Łagowie. Cała okolica nosi ślady słowiańskiej ludności, które mówią o przeszłości tych terenów i tylko zbudowany przez najezdników na miejscu grodziska „zamek zbójecki” przetrwał w legendzie jako miejsce przeklęte przez okoliczną ludność. 

Najciekawsze zabytki architektoniczne:
Kościół pw. Jana Chrzciciela w Międzylesiu
Kościół parafialny pw. Św. Bartłomieja w Ołoboku
Kościół p.w. Zwiastowania NMP w Pałcku
Kościół p.w. Jadwigi Śląskiej w Radoszynie
Kościół p.w Jadwigi Śląskiej w Rokitnicy
 

Gmina Skąpe położona jest na południowo-zachodnim skraju historycznej ziemi świebodzińskiej, przekraczając jej granice od strony południowo-wschodniej, gdzie wchodzi w obszar dawnego okręgu sulechowskiego (Przetocznica, Przetocznicki Młyn, Pałck, Niekarzyn). W otoczeniu znajdują się tereny należące do gmin Bytnica, Czerwieńsk, Sulechów, Świebodzin, Lubrza i Łagów.

Tereny zachodniej Polski zasiedlone zostały w V-VII wieku nowej ery przez plemiona słowiańskie. Wykształcił się w tym okresie silny ośrodek w Międzyrzeczu, któremu zapewne podlegał także obszar obecnej gminy. Około połowy X wieku włączony on został do wczesnopiastowskiego państwa polskiego, stając się częścią prowincji wielkopolskiej. Bezpośredni nadzór administracyjny sprawowała zapewne kasztelania międzyrzecka. W otoczeniu znajdowały się tereny podległe kasztelaniom lubuskiej, krośnieńskiej i zbąskiej.

O pierwotnych związkach okręgu świebodzińskiego, a także sulechowskiego, z Wielkopolską, świadczy ich przynależność do diecezji poznańskiej. Przynależność ta trwała do czasów reformacji, gdy zapanował tutaj luteranizm. Kiedy w roku 1654 restytuowany został katolicyzm, parafie znalazły się pod władzą kurii wrocławskiej. Stało się tak dlatego, że w drugiej połowie XIII wieku ziemie: świebodzińska i sulechowska znalazły się we władaniu książąt śląskich. Panowali tutaj książęta głogowscy, a od końca XV wieku królowie czescy, do których należał cały Śląsk. W 1482 roku część księstwa głogowskiego, 

a ściślej okręgi krośnieński i sulechowski, dostała się w posiadanie Brandenburgii, przez co okręg świebodziński stał się odciętą enklawą Śląska, otoczoną terytorium Polski i Brandenburgii. Taka sytuacja trwała do roku 1741, kiedy Śląsk, w tym ziemia świebodzińska, przyłączony został zbrojnie do państwa pruskiego. Prusy, a następnie Rzesza niemiecka panowały tutaj do 1945 roku.

Wiedza o pierwotnym osadnictwie na terenie gminy nie jest jeszcze pełna. Materiały Archeologicznego Zdjęcia Polski wskazują na niezbyt gęste zasiedlenie w okresie wczesnodziejowym i starszych fazach wczesnego średniowiecza. Zintensyfikowanie osadnictwa rolniczego nastąpiło w XI i XII wieku, kiedy powstały zalążki większości późniejszych, istniejących do dziś wsi. W źródłach pisanych obecność tych wsi udokumentowana została nieco później, w związku z akcją reformowania osadnictwa przez księcia Henryka Brodatego. Reforma polegała na łączeniu rozproszonego osadnictwa w zwarte, racjonalnie rozplanowane wsie. Zadania z tymi przekształceniami książę cedował często na klasztory. Tak też było w przypadku terenu naszej gminy. W roku 1223 książę nadał opactwu cysterek w Trzebnicy wsie Sarnowo (Ołobok) i Łąkie. Równocześnie bądź w następnych latach klasztor wszedł w posiadanie dalszych wsi: Darnawy, Międzylesia, Podłej Góry, Radoszyna, Rokitnicy, Skąpego i Węgrzynic. W Ołoboku cysterki założą targ, a z czasem osada ta otrzymała prawa miejskie.

 

Nie wiadomo, czy zakładając z pojedynczych, luźno rozmieszczonych gospodarstw, uporządkowane przestrzennie wsie, cysterki ściągały osadników z Niemiec, czy całą akcję opierały wyłącznie na żywiole miejscowym. Ta druga ewentualność wydaje się bardziej prawdopodobna ze względu na polskie nazewnictwo wsi. Pośród osad należących do klasztoru w Trzebnicy wyróżnia się wieś Łąkie, której okolnicowy plan, skupiający kilkanaście gospodarstw wokół owalnego jeziorka, powstał zapewne już w XII wieku, w rezultacie połączenia pewnej ilości rodzinnych gospodarstw (źrebi) w siodło (sioło). Łąkie są jedną z dwu wsi o układzie okolnicowym, na terenie województwa lubuskiego.

Błonie i Niesulice powstały zapewne również w XIII wieku, a w następnym stuleciu w nieznanych okolicznościach, weszły w posiadanie joannitów łagowskich. Udokumentowane źródłowo dopiero w XVI wieku Pałck i Przetocznica, mają na pewno metryki średniowieczne. Niekarzyn wymieniony jest, jako mała miejscowość parafialna w 1365 roku. Wsie te pozostawały w rękach rycerskich. Późniejszym rodowodem legitymują się mniejsze osady, powstałe w XVI-XVIII wieku przy folwarkach, młynach czy kuźnicach. Są to: Cząbry, Kalinowo, Kaliszowice, Przytocznicki Młyn i Zawisze. Cibórz założony został w latach 30-tych XX wieku. Jest to jedyna miejscowość o genezie nie związanej z rolnictwem.

 

Z wyjątkiem Przetocznicy wszystkie wsie posiadały kościoły, które w średniowieczu miały status parafialnych. W okresie reformacji kościoły przejęte zostały przez wyznaniowe gminy protestanckie. Dekretem cesarskim w 1654 roku na Śląsku kościoły zwrócone zostały katolikom. Nastąpiło to również we wsiach obecnej gminy Skąpe, z wyjątkiem Niekarzyna, Pałcka, które leżały w Brandenburgii, gdzie kontreformacja nie miała miejsca. W nowszych czasach (XVIII-XIXw.) zniknęły, spalone bądź rozebrane z powodu złego stanu technicznego, kościoły w Błoniach, Niesulicach i Podłej Górze. Po roku 1945 zburzono, uszkodzony w czasie wojny, kościół w Niekarzynie. Poza nielicznymi, murowanymi (Ołobok, Pałck, Radoszyn) pierwotne kościoły były drewniane, bądź szachulcowe i szybko ulegały zniszczeniu. W 2 połowie XIX wieku nietrwałe konstrukcje zastąpiono cegłą. Zachował się tylko jeden kościół szachulcowy w Rokitnicy.

Z racji rodzaju własności (klasztor, joannici) wsie pozbawione były założeń dworskich. Spośród nielicznych dworków przyfolwarcznych wyróżnia się pałac w Rokitnicy. Większej klasy zabytkiem był pałac w Pałcku, rozebrany pod koniec lat 50-tych XX wieku. Folwarki istniały, zapewne od czasów średniowiecznych, w Błoniach, Kalinowie, Niekarzynie (dwa), Niesulicach, Pałcku, Rokitnicy i Zawiszach.
Przemysł odegrał nikłą rolę w przestrzennym i cywilizacyjnym rozwoju gminy. Od średniowiecza istniały młyny wodne w Ołoboku, Niekarzynie i Przetocznicy. W nowszych czasach powstały dalsze młyny w Chlebnikach, Cząbrach, Kaliszowicach i Przetocznickim Młynie. Mapy z końca XIX wieku pokazują obecność wiatraków w Darnawie, Podłej Górze i Radoszynie oraz cegielni w Cząbrach i Chlebnikach. Wcześniej podobne obiekty mogły istnieć także w innych miejscowościach.

Źródło: www.swiebodzin.pl

Bitwa pod Kijami 
Niektórzy uważają, że wojna siedmioletnia miała charakter światowy. Po jednej stronie stanęły Prusy ze swoimi podopiecznymi, a po drugiej Rosja i Austria. Obu stronom chodziło o panowanie na Śląsku, stąd wiele bitew rozegrało się na dzisiejszej Ziemi Lubuskiej. O starciu pod Kijami 23.07.1759 mówi się.....więcej w następnej zakładce»»

Podczas wojny siedmioletniej (1756-1763) w okolicach miejscowości Pałck, Niekarzyn i Kije rozegrała się jedna z większych bitew tej wojny zwana Bitwą pod Kijami.

Na początku czerwca 1759 roku król pruski Fryderyk II otrzymał wiadomość, że Rosjanie pod dowództwem feldmarszałka Piotra Sołtykowa przeszli Wartę i kierują się w stronę Odry, aby połączyć swe siły z wojskami austriackimi dowodzonymi przez Gedona Laudona. 

Początkowo marsz wojsk rosyjskich zatrzymać miał generał Krzysztof von Dohna, który prowadził oblężenie Stralsundu, a na rozkaz króla ruszył w kierunku Krosna Odrzańskiego, aby uniemożliwić połączenie sił Sołtykowa z Laudonem. Manewr ten jednak nie powiódł się, gdyż Rosjanie zdążyli dojść już do Babimostu, skąd niedaleko było do Odry.

W wyniku przeprowadzenia nieudanego manewru, Fryderyk II odwołał ze stanowiska generała von Dohna i mianował na jego miejsce generała-porucznika Kurta von Wedella. Dnia 22 lipca 1759 Wedell zajął kwaterę w Sulechowie. Dowodzony przez niego korpus liczył zaledwie 23 tys. żołnierzy i rozlokowany był na linii Kalsk-Radlin-Sulechów. Zmierzająca w ich kierunku armia generała Sołtykowa, liczyła wówczas 37 tys. ludzi i zajęła pozycje wyjściowe na linii Kolesin-Stare Kramsko-Klępsk. 

W nocy z 22 na 23 lipca Sołtykow obszedł lewe skrzydło Prusaków z zamiarem wyjścia na trakt Sulechów-Krosno Odrzańskie. Siły rosyjskie podzielone były na dwie kolumny; pierwsza kierowała się na Raków-Rosin, druga na Buków-Kępsko-Niekarzyn. Rankiem 23 lipca, około godziny dziewiątej, kolumny rosyjskie zajęły pozycje 
w rejonie Pałcka, przecinając trakt Sulechów-Krosno. Rosjanie byli osłonięci przed prusakami rozległymi bagnami i moczarami. 

Generała Wedell, stacjonujący ze swoimi wojskami na tym terenie zaledwie jeden dzień, nie miał rozeznania w terenie. Około godziny dziesiątej wydał rozkaz do natarcia. Prusacy zajęli pozycję wyjściowa w dwóch rzutach: pierwszy na wysokości wsi Kije, drugi na wysokości Mozowa. Nie udaje im się jednak odblokować traktu krośnieńskiego.

Lewe skrzydło wojsk pruskich, nacierające na Pałck, zajmuje około jedenastej folwark Głogusz. Artyleria rosyjska, zgrupowana na prawym skrzydle, silnym ogniem wypiera Prusaków z folwarku. 

Około trzeciej po południu Wedell rusza prawym skrzydłem w kierunku Góry-Łochowo-Głogusz. Podmokły teren, liczne trzęsawiska, zbiorniki wodne, uprzednie nie rozpoznane terenu, stanowiły przeszkodę nie do pokonania. Na dodatek Rosjanie otworzyli niekarzyńskie śluzy: woda wypływająca ze stawów rybnych zalewała pruskie pozycje. Płonął Niekarzyn. Rozpocząła się trwająca do późnych godzin wieczornych wymiana ognia artyleryjskiego. 

Prusacy, widząc osłabienie sił, wycofali się ze swoich pozycji w kierunku Sulechowa 
i dalej do Cigacic, a potem na drugi brzeg Odry w okolice Zawady. Rosjanie odnieśli zwycięstwo pozostawiając na polu bitwy 2 tys. poległych. Straty prusaków wyniosły zaś 5 tys. żołnierzy.