Wieś - stolica gminy, licząca około 1450 mieszkańców, położona na wschód od Świebodzina, blisko trasy E-30 biegnącej w kierunku Poznania. Właściwa historyczna nazwa brzmi Sczaniec, ale po 1945 roku utrwaliła się obecna, zniekształcona.
Doskonale zachowany jest średniowieczny układ przestrzenny wsi. Duża część murowanej, parterowej i piętrowej zabudowy pochodzi z dugiej połowy XIX
i z początków XX wieku.
 |
| Na zdj. Zamek rodziny Szczanieckich |
Dzieje Szczańca (nie wprost) sięgają zamierzchłych czasów sprzed 12-8 tys, lat przed Chr., o czym świadczą źrodła materialne (ślady osadnictwa) epoki późnego paleolitu. Badania archeologiczne i historyczne regionu poświadczają jego włączenie w sferę wpływów Polan w okresie przed panowaniem Mieszka I i podległość wielkopolskim władcom
w późniejszym okresie.
i znalazł się pod panowaniem książąt głogowskich. Do XVI stulecia był siedzibą rodu Szczanieckich (Stenczów), którzy rozprzestrzenili się na północy Dolnego Śląska
i byli właścicielami wielu majątków w różnych okolicach. Już w okresie średniowiecza szczaniecka własność została podzielona na dwie części (górną i dolną), a w XVII stuleciu wyodrębniono jeszcze trzeci majątek z folwarkiem. Taki podział powodował, że istniały dwie siedziby szlacheckie.
Warto zobaczyć:
- Kościół parafialny (pierwotny wzmiankowany w 1291 roku) p.w. Św. Anny, późnogotycki, wybudowany około 1570 roku z wykorzystaniem budowli wcześniejszej. Odbudowany po pożarze w 1825 roku. Świątynia jednonawowa, murowana z cegły, z wyodrębnionym prezbiterium (zakrystia po jego północnej stronie) i wieżą od zachodu. We wnętrzu sklepienie sieciowe wsparte na skarpach.
- Składająca się z dwóch części ruina pałacu: zachodniej z drugiej połowy XVI wieku wybudowanej przez Eustachego Stencza i wschodniej, barokowej, piętrowej, nakrytej mansardowym dachem z naczółkami i powiekami, wybudowanej w XVIII stuleciu.
- Pałac, związany z posiadłością Górnego Szczańca. Wybudowany w latach 1870-1880. Wcześniej swoją siedzibę w 1436 roku wzniósł tutaj Rafał Szczaniecki. Zamek został zniszczony w trakcie wojny trzydziestoletniej. Właściciele zamieszkali
w "czerwonym dworze" (część pobliskiego folwarku). W 1853 roku przenieśli się do wybudowanego na "gruzach" dawnego zamku "białego dworu", w miejscu którego stoi obecna budowla. Pałac został założony na planie litery "T", murowany, piętrowy, nakryty dachem dwuspadowym, rozbudowany w roku 1920.
- Założony na rzucie prostokąta spichlerz z końca XVIII wieku. Budowla dwukondygnacyjna, murowana, wewnątrz nakryta stropami na drewnianych słupach.
- Klasycystyczny lamus z pierwszej połowy XIX stulecia. Piętrowy, murowany, nakryty czterospadowym dachem z powieką.
- Murowana, neoklasycystyczna kaplica nagrobna położona na placu kościelnym
w jego części północno-zachodniej. Szczyt jej fasady wieńczy kamienny kartusz herbowy.
- Kaplica nagrobna położona przy murze w południowo-zachodniej części placu kościelnego. Neoklasycystyczna, zbudowana w 1880 roku.
- Park krajobrazowy o powierzchni 6 ha, położony na południe i wschód od pałacu. Przez jego północne i południowe obrzeża płynie rzeczka młynówka, z którą łączy się kanał młyński. Na terenie parku występuje 20 gatunków drzew iglastych i liściastych, w tym pomniki przyrody i 6 gatunków krzewów. Od zachodu park styka się z innym - leśnym, związanym z drugą szlachecką posiadłością w Szczańcu.
Źródło informacji:
S. Kowalski, Zabytki województwa zielonogórskiego, LTN, Zielona Góra 1987.,
http://gimnazjum_szczaniec.webpark.pl/szczaniecHistoria.htm
