Przewóz

Opis

Wieś (dawniej miasto) licząca około 0,85 tys. mieszkańców, siedziba urzędu gminy, położona nad Nysą Łużycką w Borach Dolnośląskich. W Przewozie funkcjonuje całodobowe, samochodowe przejście graniczne z Niemcami, przy którym w odległości 100 metrów znajduje się bazar-targowisko.

Historia Przewozu zaczyna się w okresie państwa wczesnopiastowskiego, kiedy Bolesław Chrobry wzniósł tu gród strzegący przeprawy przez Nysę, którędy biegła ważna droga handlowa. W ten sposób funkcja prawdopodobnie dała nazwę miejscowości, pełniącej ważną strategiczną rolę. Z czasem wokól grodu powstała osada, której rozplanowanie przestrzenne z wieku XII i XIV zachowało się do dzisiaj (prostokątny rynek i wychodzące od niego prostopadle po dwie ulice, łączące się z dawną ulicą Przymurną). W XIII stuleciu na miejscu grodu stanął zamek, a w wieku następnym miasto otoczono murem.

W swoich dziejach Przewóz pełnił również rolę samodzielnego księstwa (XV w.). Przez większość czasu związany był ze Śląskiem, dzieląc jego polityczne losy. Krótko przynależał do Henryka Brodatego (zajęty w 1210), potem jego syna Henryka Pobożnego, wchodził w skład Księstwa Głogowskiego (od 1252), należał do Brandenburgii (1303-1321) i książąt saskich (1472-1542).

W 1472 roku w Przewozie miało miejsce wydarzenie, które z czasem obrosło legendą opowiadaną i opisywaną do dzisiaj. Otóż, po konflikcie zbrojnym, którego powodem był prymat władzy w księstwie, po niesprawiedliwym podziale ojcowizny, pomiedzy braćmi: Baltazarem i Janem II zwanym Szalonym. Ten drugi, po odniesionym zwycięstwie, zamknął pierwszego w wieży. Przypomniał sobie o nim dopiero po dwóch miesiącach. Baltazar został zagłodzony na śmierć. Podobno w połowie lipca każdego roku, po północy można usłyszeć z wieży krzyk Baltazara przeklinającego swego brata Jana.

W drugiej połowie XIX (od 1885 roku) Przewóz zaczął słynąć z festiwali folklorystycznych, na które zjeżdżano z całych Niemiec. Scenę teatralną przygotowywano na wzgórzu zamkowym, uruchamiano dodatkowe połączenia telefoniczne, prosperowały 3 hotele, 11 restauracji, 5 kawiarni, 16 piwiarni i winiarni.
 Warto podkreślić, że w Przewozie pracował i mieszkał jeden z najbardziej znanych historyków Śląska i Łużyc, pełniący funkcję generalnego superintendenta  prowincji śląskiej - Johann Gottlieb Worbs (1760-1833).

Warto zobaczyć:
- Gotycki kościół z XIII wieku, wzmiankowany w 1311 roku, poszerzony o nawę w 1533 roku. Trzynawowy, murowany z kamienia, z wieżą przylegającą od północy do prezbiterium i zakrystią z emporą od południa.
- Klasycystyczna plebania z pierwszej połowy XIX wieku. Parterowa, murowana z cegły, makryta dachem naczółkowym z powieką.
- Zamkowa wieża, zwana głodową, pierwotnie związana z zamkiem wzniesionym w miejscu grodu w XIII-XIV wieku. Cylindryczna, murowana z cegły (grubość muru 385 cm) o wendyjskim wątku, zachowana do wysokości 22 metrów, w jej połowie znajduje się dawny ostrołukowy otwór wejściowy. W tej wieży książę Jan zagłodził swojego brata Baltazara.
- Obwarowania miejskie w postaci fragmentu murów kamiennych zbudowanych w XIV wieku w miejscu wałów drewniano-ziemnych. Dawniej do miasta prowadziły dwie bramy usytuowane w obrębie obwarowań: Nyska - od północy i Żagańska - od południa. Całość otaczała fosa, zachowana do dzisiajszych czasów w nienajgorszym stanie.

Źródła informacji:
S. Kowalski, Zabytki województwa zielonogórskiego, LTN, Zielona Góra 1987.
http://www.powiatzary.pl/d_gminy/przewoz/przewoz.htm