Na pierwszym planie |
Babimost (inne nazwy: Potopisko, Bomst) swoimi początkami sięga okresu przedchrześcijańskiego, a jego nazwę można wywodzić od miejsca kultu pogańskiej bogini "baby". Po raz pierwszy Babimost pojawia się w dokumencie Przemysława II z 22 lutego 1257 r. jeszcze jako wieś. Od tego czasu do 1307 r. stał się własnością cystersów, którzy w jego okolicach rozpoczęli uprawę winnej latorośli na potrzeby wyrobu wina mszalnego. Prawa miejskie musiał otrzymać w drugiej połowie wieku XIII. W roku 1329 nazywany jest już miastem, które ulokowane pierwotnie na wyspie między dwoma odgałęzieniami koryta Gnilej Obry, posiadało całkiem skuteczny system obronny, uzupełniony przez okoliczne bagna.
Na rynku w Babimoście |
Przez pierwszy okres istnienia Babimost stanowił część Wielkopolski, w wiekach XIII i XIV przechodząc pod panowanie piastowskich książąt śląskich. W roku 1332 stał się starostwem niegrodowym po włączeniu do Królestwa Polskiego przez Władysława Łokietka. Lokację miasta ponowił Władysław Jagiełło (1397) i nadał mu przywileje, rozszerzone następnie przez Zygmunta Starego w 1530 roku.
Połowa wieku XVII to czas rowoju Babimostu, dzięki wysiłkom starosty Krzysztofa Żegockiego, który w okresie "potopu szwedzkiego" ruszył z odsieczą na Jasną Górę, zyskując miano "Pierwszego Partyzanta Rzeczypospolitej". W roku 1655 Szwedzi dokonali mordu na prawie całej ludności katolickiej, a rok później spalili na stosie dwóch księży: Marcina Paluszkiewicza i Wojeciecha Turopiedskiego. Ich męczeństwo upamiętniają dwie kolumny w Rynku. Dwukrotne spalenie miasta przez Szwedów zahamowało jego rozkwit.
W następnym stuleciu z Babimostem związali się ludzie wielce zasłużeni dla polskiej kultury narodowej: Jan Daniel Janocki - autor biografii polskiej i proboszcz tytularny Jan Andrzej Załuski - założyciel warszawskiej biblioteki, największej w ówczesnej Europie oraz Jan Gładysz - słynny malarz wielkopolski. Rozkwit rzemiosła przypadający w XVIII wieku spowodował przestrzenny rozwój miasta (powstanie przedmieścia włokienniczego), choć nie było to łatwe z uwagi na groźny pożar, który strawił miasto w 1728 r. i zniszczenia spowodowane walkami wojsk polskich i saskich pod Kargową, wojnę siedmioletnią, przemarsze Rosjan i ponowny pożar w 1781 roku.
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej Babimost znalazł się pod panowaniem pruskim, będąc częścią Księstwa Poznańskiego.
XIX stulecie przyniosło Babimostowi nowe osiągnięcia techniki: 1870 - linia kolejowa, a dwa lata później dworzec, linia telefoniczna i połączenie z urzędami pocztowymi. W architekturze zaczął dominować eklektyzm i secesja, widoczne do dzisiaj w części zabudowy.
Okres odzyskiwania niepodległości przez Polskę był czasem walki mieszkańców Babimostu w powstaniu wielkopolskim (dowódca - Zygmunt Kudliński), jednak aż do zakończenia II wojny światowej miasto z okolicą pozostało w granicach niemieckich.
Warto zobaczyć:
- Kościół Parafialny p.w. Św. Wawrzyńca zbudowany z fundacji Adama Ponińskiego w latach 1734-1740, w miejscu starego, który zniszczył pożar (pierwotnie był tu kościół drewniany już w wieku XIII). Styl późnobarokowy z klasycystyczną częścią górnej fasady. Wnętrze: całość nakrywają kolebkowo-krzyżowe sklepienia, ściany dekorują pilastry, murowany chór. Wyposażenie: późnogotycki poliptyk Mistrza z Gościszowic (1499), obrazy i rzeźby (XVII i XVIII w.), trzy ołtarze barokowe.
- Kościół p.w. Św. Jacka (cmentarny) pochodzący z XVIII stulecia, odbudowany po pożarze.
- Klasycystyczny dawny kościół ewangelicki z lat 1782-1789.
- Ratusz z połowy XIX wieku, późnoklasycystyczny, odbudowany na początku lat 60-tych ubiegłego stulecia po pożarze w 1945 roku.
- Organistówka z drugiej połowy XVIII w. o wypełnionej cegłą konstrukcji szkieletowej, parterowa, nakryta dachem naczółkowym z powiekami.
- Część zabudowy mieszkalnej starego miasta (pierwsza poł. XIX w.), architektura eklektyczna i secesyjna z wielością detali i bogactwem form.
Źródła informacji:
S.Kowalski, Zabytki województwa zielonogórskiego, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1987
www.republika.pl/babimost/; www.babimost.friko.pl; www.babimost.pl