SKWIERZYNA (Zqueryn, Zwerin, Nova Squerin, Skwirzyn, Skwirzyna, Schwerin) - miasto, siedziba Urzędu Miasta i Gminy, położone przy rozwidleniu drogi z Gorzowa Wlkp. do Zielonej Góry i Poznania. Drogi lokalne do Drezdenka i Lubniewic. Węzeł kolejowy. Dworzec kolejowy przy linii Gorzów Wlkp. - Poznań i do Zbąszynka. Przystanek PKS. Hotel i restauracja „Dom nad Rzeką”. Zajazd i kemping „Nad Obrą”. Restauracje, poczta, szpital, apteki, szkoły.

Skwierzyna leży na lewym brzegu Warty, powyżej ujścia Obry. Na północ od miasta rozciąga się duży kompleks lasów Puszczy Noteckiej, a na zachodzie — lasy sulęcińsko-skwierzyńskie. Miejscowość liczy ponad 10 tysięcy mieszkańców.

HISTORIA:

Bardzo stara osada, położona przy skrzyżowaniu dawnych szlaków handlowych, prowadzących z Wielkopolski przez Santok do Szczecina i ważnym trakcie idącym do Międzyrzecza i dalej na Śląsk. Najstarszą formą osadniczą, powstałą prawdopodobnie w XII w., była osada rybacka położona w pobliżu przeprawy przez Wartę głównej drogi handlowej Poznań-Szczecin. Przy tej też drodze powstała osada targowa. W wyniku rozwoju przekształciła się ona w miasto, które przed r. 1296 otrzymało lokację na prawie polskim. W r. 1390 Władysław Jagiełło ustanowił w mieście komorę celną, a w r. 1406 nadał mu prawa magdeburskie. Te nowe prawa i przywileje stworzyły dogodne warunki ekonomicznego rozwoju. Mimo to Skwierzyna nie osiągnęła nigdy większego znaczenia politycznego ani gospodarczego. W początkach swych dziejów związana była z Wielkopolską, latach 1300—1319 należała do Księstwa Głogowskiego. Zagarnięta następnie przez Brandenburgię została sprzedana Krzyżakom. Odbita w 1326 r. przez Władysława Łokietka została miastem królewskim i należała nieprzerwanie do Rzeczypospolitej aż do 1793 r., kiedy to w wyniku II rozbioru Polski została włączona Prus. W latach 1807—1815 przejściowo należała do Księstwa Warszawskiego. Miasto ucierpiało wiele od częstych przemarszów obcych wojsk. W 1433 r. ciągneli przez Skwierzynę husyci na Nową Marchię. W r. 1521 złupili ją Brandenburczycy, w XVII w. kilkakrotnie Szwedzi. W 1768 r. Skwierzyna znalazła się przejściowo w rękach konfederatów barskich. Miasto ulegało ponadto częstym pożarom (największy w r. 1712, gdy spłonęło doszczętnie). W okresie II wojny światowej zlokalizowany był tu obóz pracy przymusowej, w którym więziono ok. 150 osób, głównie Belgów, Francuzów i Holendrów, a także mieścił się przez krótki okres czasu obóz karny. Więziono w nim mieszkańców Międzychodu, z których część zamordowano w okolicznym lesie. W końcowym okresie II wojny światowej Skwierzyna była jednym z węzłów oporu tzw. Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego — najsilniej ufortyfikowanego odcinka wschodnich umocnień nadgranicznych Niemiec. W dniu 31 I 1945 r. po krwawych walkach Skwierzyna została zajęta przez odziały wojsk radzieckich. Wskutek działań wojennych miasto zostało zniszczone w 45%. Po wojnie uporządkowane i odbudowane.  

 
Widok na stary most kolejowy na Warcie

ZABYTKI:
Z pierwotnego zespołu urbanistycznego zachował się jedynie kościół p. w. św. Mikołaja. Wzmiankowany w 1328 r., obecny wzniesiony zapewne w 2 poł. XV w., przebudowany gruntownie w latach 1540 i 1604. Zniszczony pożarami w latach 1624 i 1712 został ponownie przebudowany w latach 1861—1869. Późnogotycki, trójnawowy, halowy, z kwadratową wieżą wbudowaną w korpus, oskarpowany. Elewacja zachodnia dekorowana jest fryzami i blendami. Sklepienie pochodzi z okresu przebudowy w XIX w. Wewnątrz znajduje się barowy obraz z XVII—XVIII w. oraz 2 barokowe rzeźby 1 poł. XVIII w. Z dawnych XIV-wiecznych murów obronnych nie pozostało śladu. W rynku neoromański ratusz wzniesiony w 1841 r., z elementami neogotyckimi i późnoklasycystycznymi, obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy. Obok pod nr 20 barokowy dom szczytowy, zbudowany w końcu XVIII w., przebudowany w XX w. Murowany, założony na rzucie czworoboku, parterowy z użytkowym poddaszem. Kościół p. w. Zbawiciela, neoromański, zbudowany został w latach 1846—1854. Jednonawowy z krótkim, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Ośmioboczna wieża zwieńczona krenelażowo sterczynami, połączona z korpusem arkadową szyją. W głównym ołtarzu obraz Ukrzyżowanie z 1869 r. Spichlerz, obecnie magazyn, usytuowany przy ul. B. Prusa, zbudowany w pocz. XIX w. w konstrukcji szachulcowej, trzykondygnacyjny. Przy ul. Jagiełły zabytkowe domy z 1 poł. XIX w., murowane, parterowe, założone na prostokątnych rzutach. Na skwerze, przy rozwidleniu dróg w kierunku Poznania i Zielonej Góry, stoi pomnik Władysława Jagiełły, odsłonięty w 1970 r. Przed budynkiem Liceum Ogólnokształcącego im. Leona Kruczkowskiego (ul. Mickiewicza 1) leży głaz. W 1945 r. wyryto na nim pierwsze słowa Roty Marii Konopnickiej. Przy ul. Waszkiewicza cmentarz wojenny, w 1947 r. postawiono tu pomnik z tablicą.

Kronika imprez:
Dni Skwierzyny

 
Źródła: www.skwierzyna.pl, P. Anders W. Kusiak „Puszcza Notecka – przewodnik”, B. Kucharski „Ziemia Gorzowska – przewodnik”, W. Owsianowski „Obra i jej dopływy - przewodnik”,  J. Krajniak Pojezierze Lubuskie – przewodnik.

Zdjęcia Staszek Pietkiewicz