LIPKI WIELKIE (Lipke) to duża i ładna wieś położona na skraju Puszczy Noteckiej. Dojazd do Lipek Wielkich zapewniają drogi lokalne z Gorzowa Wielkopolskiego przez Santok, z Drezdenka przez Gościm i ze Strzelec Krajeńskich przez Zwierzyń. Przystanek PKS. Sklepy, bar, pub, stacja bezynowa. Lotnisko - Leśna Baza Lotnicza. Nowoczesna hala sportowa.
Zespół Szkół w Lipkach Wielkich Herb Lipek z 1896 r.
Historia
Założenie wsi datuje się na rok 1580. Prawdopodobnie w Boże Narodzenie bracia Wolf i Christoph von Rulicke z Gralewa zezwolili swoim poddanym budować osadę „Lybky”. Osadnicy otrzymali ziemię pod zabudowę i uprawę, po szeflu jęczmienia i żyta, pół beczki piwa dla cieśli budującego zagrody oraz 3 lata wolnizny.
W 1601 roku po śmierci Christopha von Rulicke Lipki objął w posiadanie jego syn Dietrich, który założył tu siedzibę rycerską. W tym czasie został zbudowany pałac. Wieś leżała na pograniczu brandenbursko-polskim, które było przedmiotem sporów międzynarodowych. Roszczenia polskie dotyczyły również obszaru wsi Lipki. W chwili zakładania wsi faktyczna granica państwa przebiegała na południe od Lipek. Do końca II wojny światowej Lipki należały do niemieckiej Nowej Marchii w Brandenburgii.
W końcu XVII wieku posiadłość rodziny von Rulicke dzieli się. Lipki razem z częścią Gralewa przechodzą na własność Paula von Branda. Do jego następców należą do 1802 roku. W 1837 roku wieś „Lypke” przeszła na własność mieszczańskiej rodziny Lehmann z Lubusza. W 1896 roku wieś posiadała własny herb wyobrażający trzy złote kłosy pszenicy na zielonym polu.
Zasadniczy wpływ na rozwój wsi w XIX wieku miało położenie przy często uczęszczanym szlaku komunikacyjnym. W 1891 roku zbudowano szosę z Polichna do Lipek. Wieś stała się lokalnym ośrodkiem handlowo- usługowym dla położonej na lewym brzegu Noteci części powiatu.
Przed I wojną światową Lipki były największą wsią powiatu gorzowskiego, a w okresie międzywojennym pomimo tego, że pod względem obszaru plasowały się na siódmym miejscu, z uwagi na liczbę mieszkańców uchodziły za największe.
1 stycznia 1929 roku z połączenia Starych i Nowych Lipek, Kurzelewa i Pomianowic utworzono jedną gminę wiejską.
W latach 1940 – 1945 na terenie wsi znajdował się obóz jeniecki podległy Stalagowi III w Drzewicach. Początkowo przebywało w nim ok. 500 jeńców polskich, zatrudnionych w indywidualnych gospodarstwach. W połowie 1942 roku zostali oni zastąpieni przez jeńców francuskich.
Wieś została wyzwolona 29 stycznia 1945 roku i zasiedlona głównie przez osadników wojskowych. Początkowo nosiła ona nazwę Lipka. Od stycznia 1946 roku nazwę zmieniono na Lipki Wielkie.
W latach 1945 - 1954 wieś była siedzibą gminy, a od roku 1954 do 1972 siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej. Utworzona ponownie 5 grudnia 1972 roku gmina Lipki Wielkie obejmowała sołectwa: Baranowice, Dobrojewo, Jastrzębnik, Lipki Wielkie, Lipki Małe, Ludzisławice, Mąkoszyce, Polichno Nowe. 29 grudnia 1975 wszystkie miejscowości, za wyjątkiem sołectwa Dobrojewo, zostały przyłączone do gminy Santok.
Zabytki Pałac w Lipkach - stan z 1960 r..
Do osobliwości Lipek Wielkich należy neoromański kościół parafialny z 1911 r. Do jego zachodniej ściany szczytowej korpusu dostawiona jest wieża, mająca po stronie północnej i południowej przybudówki. Wieża zwieńczona jest dwustopniowym hełmem barokowym, rozdzielonym latarnią. Znajdują się w niej trzy dzwony odlane w latach 1910 - 1911 w firmie Georga Bochumera.
W zachodniej części wsi znajduje się pałac zbudowany na początku XVII wieku. W latach 1961-1963 dokonano jego przebudowy i
rozbudowy, w wyniku czego stracił on pierwotny wystrój architektoniczny. Od 1964 roku w pałacu mieści się Ośrodek Szkolno – Wychowawczy. Zaplecze pałacowe uzupełnia zespół folwarczny z końca XIX wieku. Pałac otoczony jest parkiem krajobrazowym, w którym dominuje drzewostan liściasty. W składzie gatunkowym wyodrębniono 29 gatunków drzew i krzewów.
Obecnie Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
W Lipkach Wielkich znajdują się dwie szkoły: Zespół Szkół nr 2 z piękną halą sportową i Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy, GS, stacja benzynowa, z 10 różnych sklepów, dwa lokale gastronomiczne i lotnisko!. Najciekawiej jest tutaj późnym latem i jesienią, gdy Puszcza Notecka staje się miejscem pielgrzymek grzybiarzy z całej Polski. Okoliczne lasy i nadnoteckie łąki są atrakcyjnym miejscem spacerów dla amatorów przyrody i ciszy, można tu spotkać żurawie, bobry i wiele rzadkich ptaków. Warto wybrać się rowerem na wycieczkę po okolicy np. do Lipek Małych lub Goszczanowa. Wadą miejscowości jest brak zbiornika wodnego, najbliższy jest Goszczanowski Staw (7 km) i kilka jezior w okolicy Gościmia.
Lipki Wielkie zapraszają!
Na podstawie fragmentów pracy dyplomowej Zbyszka Wróbla i www.santok.pl
Tekst i zdjęcia nadesłał: ~Staszek Pietkiewicz
